Bara bækur - Bókaþjófar og ófáanleg Hringadróttinssaga | RÚV Útvarp

Bara bækur

Bókaþjófar og ófáanleg Hringadróttinssaga

Við hugum að stolnum bókum, glötuðum, gleymdum og illfáanlegum í þætti dagsins. Ritmálið hefur verið menningarmiðja öldum saman, en allt er þetta viðkvæmt og það þarf að treysta á að handrit og bækur og það sem í þeim stendur geymist. Bækur brenna við 451 fahrenheit, svo mikið er víst. Svo eru það bókaþjófarnir. Við veltum fyrir okkur tilgangi þess að stela bók, hvort sem það er vegna gróða eða söfnunaráráttu.

Við rifjum líka upp innslag um illfáanlega bókaröð. Í ár eru 70 ár frá fyrstu útgáfu háfantasíubóka J.R.R Tolkiens, The Lord of the Rings, Hringadróttinssögu en fyrsta bindið Fellowship of the ring, kom út sumarið 1954. Íslensku þýðingarnar eftir Þorstein Thorarensen komu út á 10. áratugnum en hafa verið nær ófáanlegar síðan, hvers vegna?

Viðmælendur: Dagný Hulda Erlendsdóttir, Guðvarður Már Gunnlaugsson, Friðgeir Einarsson, Björn Thorarenssen, Gunnar Theodór Eggertsson.

Umsjón: Jóhannes Ólafsson.

Frumflutt

4. maí 2024

Aðgengilegt til

Rennur ekki út

Bara bækur

Bara bækur

Þáttur um bókmenntir, bæði hér heima og úti í heimi. Hlustendum er fylgt í gegnum lestur athyglisverðra bókmenntaverka og rætt við höfunda, útgefendur og fræðimenn um stefnur, strauma, tákn og tilvísanir.

Umsjón: Jóhannes Ólafsson.

Þættir

Booker-verðlaun og heimsóknir erlendra höfunda (upprifjun)

Í jólabókaösinni er að mörgu að huga í bókabransanum á Íslandi en þá þurfa dagskrárgerðarmenn líka að huga að hátíðardagskrá Rásar 1 yfir jólin. Á meðan sú vinnsla stendur yfir er…

Þegar við hættum að skilja heiminn, Berlínarbjarmar og Kul

Í sinni fyrstu skáldsögu, Kul, fjallar Sunna Dís Másdóttir um Unu sem er á barmi kulnunar. Una er send vestur á firði í svartasta skammdeginu í nýstofnað meðferðarúrræði sem nefnist…

Múffa, Ógeðslegir hlutir, Bara Edda og meira um Norðurlandaverðlaunin

Jónas Reynir Gunnarsson býður í kaffi og segir frá fimmtu skáldsögunni sinni, Múffu, fagurbleikri 130 síðna sögu um nútímafjölskyldu, um tengslarof, eftirsjá og afstöðu til lífsins.

Bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs, Ursula Andkjær Olsen í Mengi og Mikilvægt rusl

Niels Fredrik Dahl frá Noregi sem hlaut bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs fyrir bókina Fars rygg. Föðurhryggurinn. Árni Matthíasson segir stuttlega frá bók og höfundi og einnig er…

Tómasarverðlaunin, Þúfa og Þín eru sárin, Bréf til Láru 100 ára

Margrét Lóa Jónsdóttir hlýtur Bókmenntaverðlaun Tómasar Guðmundssonar í ár fyrir handritið Pólstjarnan fylgir okkur heim. Margrét Lóa er Reykvíkingur, fædd 1967 og enginn nýgræðingur…

Han Kang fær Nóbelsverðlaun, Spegillinn í speglinum og Jarðljós

Fjallað um nýjan handhafa Nóbelsverðlaunanna í bókmenntum, Han Kang. Við heyrum hvað Ingunn Snædal þýðandi Grænmetisætunnar eftir Kang og Brynja Hjálmsdóttir sem er ástríðufullur aðdáandi…

National Book Award, Hlaupavargur og Ég er það sem ég sef

Hlaupavargur eftir einn stærsta samtímahöfund svía, Kerstin Ekmann, kom út í svíþjóð 2022 og hlaut fyrir tilnefningu til bókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs, sem nú styttist óðfluga…

Glæpafár á Íslandi, Óljós og Tídægra

Hér á landi hefur geisað glæpafár í bókmenntum í aldarfjórðung eða svo. Hið íslenska glæpafélag fagnar 25 ára afmæli á árinu, félag sem stofnað var þegar glæpasagnabylgjan var að hefjast…

Veðurfregnir og jarðarfarir, Sjónsbók í útrás og orðabókaskrif

Ný bók með fræðigreinum um rithöfundinn Sjón var að koma út hjá breska bókarisanum Routledge, þetta sætir tíðindum því langt er síðan að alþjóðlegt fræðiverk var ritað um íslenskan…

Hnífur, Salman Rushdie og Orðskjálfti

Alþjóðleg bókmenntaverðlaun Halldórs Laxness hafa nú verið afhent í fjórða skiptið og að þessu sinni var það Salman Rushdie sem tók á móti þeim við hátíðlega athöfn í Háskólabíó. Rushdie…

Ia Genberg, Queer Situations og Eiríkur Laxdal

Sænski rithöfundurinn Ia Genberg var gestur á hinsegin bókmenntahátíðinni Queer situations. Nýjasta skáldsaga hennar, Smáatriðin (Detaljerne), kom henni rækilega á kortið árið 2022.

Queer Situations, hinsegin fræði og Herbergi Giovanni

Efni þáttarins í dag er hinsegin, í brennidepli eru hinsegin bókmenntir og fræði. Splunkuný bókmenntahátíð, Queer Situations, setti svip sinn á vikuna sem leið. Á þessari stuttu hátíð…

Samantekt: Armeló, Stjörnufallseyjur, Aksturslag innfæddra og Kjöt

Við lítum yfir dagskrá vetrarins og tínum til brot úr athyglisverðum viðtölum. Í dag verða íslenskar bókmenntir í fyrirrúmi. Þórdís Helgadóttir svikaskáld kemur og segir frá fyrstu…

Samantekt: Afskriftir, Kaveh Akbar, Fóstur og Frie Folk

Það verða valin brot úr athyglisverðum viðtölum vetrarins. Við rifjum upp vettvangsferð á bókasafnið þar sem við kynnum okkur líftíma bóka og afskriftir. Erlend samtímaljóð verða líka…

Siddharta, Drottningarnar í garðinum og Hrein

Við verðum á heimshornaflakki þættinum í dag, við förum í leiðsögn þýsk-svissneska nóbelshöfundarins Hermann Hesse til Indlands og Nepal á tímum Búddha í skáldsögunni frægu Siddharta.

Franz Kafka

Franz Kafka hefur verið bókmenntaáhugafólki víða um heim ráðgáta í rúma öld. Ef horft er yfir bókmenntasögu tuttugustu aldar er nafn hans meira en lítið áberandi og þótt Kafka hafi…

Joanna Rubin Dranger, Sonurinn og Í landi sársaukans

Sonurinn heitir nýútkomin þýðing frá Uglu úgáfu. Þetta er stutt en áhrifamikil skáldævisaga eftir franska tónlistarstjórann og rithöfundinn Michel Rostain sem fjallar um eitt hræðilegasta…

Bókasóun og faldar perlur nytjamarkaða, Alice Munro og Eyja

Í þættinum verður grúskað í bókum í Góða hirðinum og fjallað um bókasóun og faldar perlur sem leynast stundum í hillum nytjamarkaða. Fríða Þorkelsdóttir bókmenntafræðingur og safnari…

Maístjarnan og Öld Gensins

Gyrðir Elíasson hlaut í vikunni ljóðabókabókaverðlaunin Maístjörnuna fyrir ljóðabókatvennuna Meðan glerið sefur og Dulstirni. Rithöfundasamband Íslands og Landsbókasafn Íslands – Háskólabókasafn…

Paul Auster, upplestur og Ég elska þig meira en salt

Rætt verður við Torfa Tulinius bókmenntafræðing og prófessor í íslenskum miðaldafræðum um bandaríska rithöfundinn Paul Auster og heyrum brot úr þætti sem Torfi gerði um Auster árið…

Bókaþjófar og ófáanleg Hringadróttinssaga

Við hugum að stolnum bókum, glötuðum, gleymdum og illfáanlegum í þætti dagsins. Ritmálið hefur verið menningarmiðja öldum saman, en allt er þetta viðkvæmt og það þarf að treysta á…

Lykt af gömlum bókum, Claire Keegan og rauðar heimsbókmenntir

Ilmhúsið Fischersund og myndlistarmaðurinn Jón Albert báru saman bækur sínar á Hönnunarmars í nýju verkefni. Þar veltir Jón fyrir sér bókunum sem hlut, bókum sem minningum og í samstarfi…

Saga af svartri geit og Marie Aubert

Norski rithöfundurinn Marie Aubert verður gestur þáttarins í dag. Bækur Marie Augbert hafa notið mikillar velgengni, hlotið lof gagnrýnenda og verið þýddar um víða veröld. Sögur hennar…

Mannát í menningunni

Undanfarin misseri hefur þó nokkuð borið mannáti sem viðfangsefni í skáldskap og menningarefni. Í jólabókaflóðinu hér á landi 2023 voru t.a.m. fjórar bækur sem fjölluðu um mannát,…

Dewey-flokkunarkerfið og Gegnumtrekkur

Vorið segist vera komið og páskabókasprænan er hafin eins og einn viðmælenda minna komst að orði. Einar Lövdahl var að gefa út sína fyrstu skáldsögu, Gegnumtrekk, að vori. Samanborið…

Hrím, Mandla og Ilya Kaminsky

Ilya Kaminsky er eitt allra athyglisverðasta ljóðskáld samtímans. Hann er fæddur árið 1977 í Odessa sem var þá hluti af Sovétríkjunum en tilheyrir nú Úkraínu. Skömmu eftir fall Sovétríkjanna…

Dúnstúlkan í þokunni og Sjálfstætt fólk í nýrri þýðingu

Í dag gerum við eins og á vídjóleigunum í gamla daga, tökum eina nýja og eina gamla. Tvær skáldsögur sem báðar fjalla um fólk á fyrri öldum, um og eftir aldamótin 1900, og ekki á ósvipuðum…

Lesóð Z-kynslóð II og Lydia Davis

Bókin er dauð eða á grafarbakkanum. Þetta hefur heyrst á torgum í nokkurn tíma. Það er einhver þörf fyrir að lýsa yfir dauða hlutanna, kannski einmitt með því haldast þeir á lífi.

Ritskoðun á Hugo-verðlaunum, Sven Nordqvist og Kōbō Abe

Við byrjum á að segja frá vandræðagangi í heimi furðusagna og vísindaskáldskapar. Hugo-verðlaunin eru stærstu og virtustu verðlaun heims á því sviði bókmenntanna og hafa verið veitt…

Lesóð Z-kynslóð, Haugalygi og „ástandið“ í nýju ljósi

„Lestur er lostafullur,“ heyrist sagt á Bretlandi um þessar mundir. „Reading is so sexy“ heitir nýlegt greinarkorn á vef breska blaðsins The Guardian þar sem sett eru fram gögn um…

Afi minn stríðsfanginn og Davíð Wunderbar

"Við erum stödd á milli tikk og takk. Þar sem lífið sjálft felur sig." Tilvistin er föst í klukkunni. Við skyggnumst inn í huga sögupersónu sem vill útrýma mælingum tímans. Davíð Wunderbar…

Stríðsbjarmar, Kúbudeilan og Aksturslag innfæddra

„Svo heldur heimsstyrjöldin áfram til sívaxandi blessunar fyrir land og þjóð, enda af mörgum aldrei nefnd annað en blessað stríðið,“ segir í Sjálfstæðu fólki. Þegar kemur að stríðsátökum…

Ró í beinum og Paradísarmissir Miltons

Guð er að finna víða í bókmenntunum og leitina að guði. Einhverjir hafa fundið guð og halda sér fast í faðminn - aðrir hafa glatað honum af ótal ólíkum ástæðum. Guð bókmenntanna er…

Land næturinnar og Lexíurnar: Stafrófskver

„Orðin láta ekkert uppi, svipt höfundi sínum. Þau standa bara fyrir sig sjálf núna. Lesið og þér munið finna,“ stendur skrifað í nýjustu bók Magnúsar Sigurðssonar, Lexíurnar, stafrófskver,…

Auður Haralds árið 1979, Einurð og Megir þú upplifa

Við hefjum þáttinn á Auði Haralds sem lést í byrjun árs, höfund sem gerði allt vitlaust í bókmenntunum 1979 með bókinni Hvunndagshetjan. Auður var rithöfundur og grínisti sem með sínum…

SÓN í 20 ár, Munnbiti og Ljóðstund með Arnari

Ágætu hlustendur, árið 2024 hefst á ljóðum og ást. Skortur er á rannsóknum á samtímaljóðum að mati Soffíu Auðar Birgisdóttur, bókmenntafræðings og gagnrýnanda sem nýlega tók við ritstjórn…

Hamfarir og Kjöt

Auður Aðalsteinsdóttir, doktor í bókmenntafræði, var að senda frá sér nýja bók. Hamfarir í bókmenntum og listum - Náttúra og loftslag jarðar eru þegar farin að umbreytast vegna loftslagsbreytinga,…

Flagsól og Eitur

Ljóðabókin Flagsól kom út fyrir skemmstu og beinir hún sjónum sínum að íslenskum sveppum. Það eru þær Melkorka Ólafsdóttir skáld og Hlíf Una Bárudóttir teiknari sem gefa yfir 30 íslenskum…

Deus, Glampar, Veltigrjót og Stelpur stranglega bannaðar!

Skáldkonurnar Kristín Arngrímsdóttir og Sigrún Björnsdóttir gefa á þessu hausti út smáprósa- og ljóðabækur. Kristín með prósabókina Glampar sem byggð er á endurminningum hennar frá…

Booker-verðlaun, Vandamál vina minna og Effí Briest

Þýska stórvirkið Effí Briest eftir Theodor Fontane sem kom út 1895 var að koma út í íslenskri þýðingu í fyrsta sinn eftir Arthur Björgvin Bollason. Bókin er stór og mikill samfélagsspegill…

Edgar Allan Poe og Maður í eigin bíómynd

Já, það verður auðn og myrkur í þætti dagsins. Bæði óhugnarlegt myrkur og það sem umlykur fólk í kvikmyndahúsum. Og það verður dálítið um tímaflakk, við verðum mest á 19. og 20. öldinni.

National Book Awards, MEN og Áslaug Agnarsdóttir

Áslaug Agnarsdóttir þýðandi er nýr handhafi verðlauna Jónasar Hallgrímssonar sem veitt voru á degi íslenskrar tungu 16. nóvember. Áslaug er gestur þáttarins í dag og segir frá tvítyngdum…

Umbrot og Duft

Skáldsagan Umbrot barst með nýjum bókavindum nú á dögunum eftir Sigurjón Bergþór Daðason. Þetta er þriðja bók höfundar en Sigurjón hefur áður sent frá sér Hendingskast og Óbundið slitlag.

Norðurlandaverðlaun, ritþing um Kristínu Ómarsdóttur og Ból

Bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs voru veitt í óperuhúsinu í Osló í vikunni. Joanna Rubin Dranger frá Svíþjóð fékk verðlaunin fyrir bókina Ihågkom oss till liv, sem er í fyrsta sinn…

Örforlög á Norðurlöndum, Una sameinast Benedikt og Stjörnufallseyjur

Fjallað er um prósaverkið Stjörnufallseyjur eftir Jakub Stachowiak. Draumkennd frásögn um söknuð og sorg sem dregur fram andstæður í hverfulum heimi. Líkamar skjálfa, borgir verða…

Armeló og Sara og Dagný og ég

Það streyma fram nýjar bækur þessa dagana, þær eru farnar að hlaupa í stafla. Meðal þess sem kom út í vikunni er skáldsagan Armeló eftir Þórdísi Helgadóttur og smásagnasafnið Sara,…

Alþjóðleg barnabókmenntahátíð, Jessica Love og Italo Calvino

Við verðum í djúpinu í þætti dagsins. Við förum á Mýrina, alþjóðlega barnabókmenntahátíð sem er nýlokið og ræðum við verkefnastjóra hátíðarinnar Veru Knútsdóttur og einn þeirra höfunda…

Bókatíðindi í 133 ár, Hrunbókmenntir og Emil Hjörvar Peters

Bókatíðindi eru árlegur gleðigjafi fyrir bókmenntaáhugafólk. Þessi mikla skrá er nauðsynlegt hjálpartæki þegar kortleggja á flóðið, ná utan um hvað er að koma út og hvað hefur komið…

Átök um ljóð og alþýðuskáld og Bakland

Við verðum með hugann við ljóðalist í þættinum. Það skiptist á með skini og skúrum í heimi ljóðsins og hefur gert það áratugum og öldum saman. Þórður Helgason íslenskufræðingur gaf…

Bókahilla rithöfundar og Kaveh Akbar

Bara bækur fara í heimsókn til rithöfundarins Sigurlín Bjarneyjar Gísladóttur. Það verður reglulegur liður í þættinum að ræða við rithöfunda sem lesendur, gramsa í bókahillunni þeirra…

Afskrifaðar bækur, Kletturinn og frásagnir flóttafólks

Í þessum þætti veltum við fyrir okkur frásögnum flóttafólks og rannsóknum á þeim á sviði bókmenntafræðinnar. Í því samhengi flettum við í bókinni Vanþakkláti flóttamaðurinn eftir Dinu…

Bara bækur, Milan Kundera og Reykjavík Poetics

Í þessum fyrsta þætti er fjallað um tvennt sem má vel tengja saman; Skáldskapur rithöfunda sem búa ekki í sínu fæðingarlandi og skrifa jafnvel verk sín ekki á sínu móðurmáli. Á Íslandi…

,