Bara bækur | RÚV Útvarp

Bara bækur

Nýja Ísland í nýjum bókum

Á nokkuð löngu tímabili fyrir 100 til 150 árum fóru þúsundir Íslendinga vestur um haf til Ameríku í leit að betra lífi. Sögur af þessu fólki hafa ratað í bókmenntir og það er öruggt að fullyrða að áhugi á þessu augnabliki Íslandssögunnar hafi aldrei minnkað, þvert á móti, og það á líka við um afkomendur íslendinganna í ameríku.

Nýja Ísland er undir smásjánni í þættinum í dag. Þrjár nýjar bækur komu út síðasta haust um þetta efni. Viðkomustaðir eftir Ásdísi Ingólfsdóttur, Aldrei aftur vinnukona eftir Sveinbjörgu Sveinbjörnsdóttur og Sextíu kíló af sunnudögum eftir Hallgrím Helgason.

Viðmælendur: Ásdís Ingólfsdóttir, Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir, Hallgrímur Helgason

Umsjón: Jóhannes Ólafsson

Frumflutt

8. mars 2025

Aðgengilegt til

Rennur ekki út

Bara bækur

Bara bækur

Þáttur um bókmenntir, bæði hér heima og úti í heimi. Hlustendum er fylgt í gegnum lestur athyglisverðra bókmenntaverka og rætt við höfunda, útgefendur og fræðimenn um stefnur, strauma, tákn og tilvísanir.

Umsjón: Jóhannes Ólafsson.

Þættir

Grænland og bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs og Billy Budd sjóliði

Fyrir fáeinum vikum var tilkynnt hvaða bækur eru tilnefndar til bókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs. Fjórtán bækur frá níu löndum og málsvæðum voru tilnefndar í flokki fagurbókmennta,…

Nýja Ísland í nýjum bókum

Á nokkuð löngu tímabili fyrir 100 til 150 árum fóru þúsundir Íslendinga vestur um haf til Ameríku í leit að betra lífi. Sögur af þessu fólki hafa ratað í bókmenntir og það er öruggt…

Saga af svartri geit fær þýðingaverðlaun og fulltrúar Íslands á Bókmenntaverðlaunum Norðurlandaráðs

Við nýtum þáttinn í dag til að hampa þeim bókum sem tilnefndar eru til bókmenntaverðlauna norðurlandaráðs fyrir íslands hönd og rýnum í skáldsöguna sem hlaut íslensku þýðingarverðlaunin.

Gestir, Brimurð og Synir himnasmiðs

„Við horfum djúpt í augu ákveðinna ferfættra ættingja okkar og bregður við að sjá eitthvað þar að baki, sem áður var óþekkt, en sem nær nú sambandi við okkar innra sjálf, vitsmunalega…

Ótrúlega skynugar skepnur, Byrgið og Tókýó-Montana hraðlestin

„Frumtextinn er ótrúr þýðingunni,“ sagði argentínski rithöfundinum Jorge Luis Borges og með þessum fáu orðum sneri Borges á hvolf hinni hefðbundnu vestrænu túlkun eða viðhorfi til…

Kveð þú, sönggyðja um Bob Dylan

Bob Dylan er og hefur alltaf verið dulkóðaður fjöllistamaður. Þekktur fyrir að halda þétt að sér spilunum þegar forvitnir fjölmiðlamenn bera undir hann einfaldar spurningar. Stundum…

Samantekt: Tjörnin, Davíð Wunderbar og upplestur

Við gerum litla samantekt, förum yfir sigurvegara Íslensku bókmenntaverðlaunanna og heyrum viðtal frá því fyrir jól við Rán Flygenring sem fékk verðlaunin fyrir myndlýstu söguna Tjörnina.

Íslensku bókmenntaverðlaunin, Gengið til friðar og Akkiles í Víetnam

Við rifjum upp hvaða bækur eru tilnefndar til Íslensku bókmenntaverðlaunanna sem styttist óðum í að verði afhent, við gerum smá úrklippu úr umfjöllunum gagnrýnenda um nokkrar bækur.

Mold er bara mold - Litla systir mín fjöldamorðinginn og kvöðin við að vera normal

„Heimska fólks felst í því að eiga svör við öllu. Viska skáldsögunnar felst í því að eiga spurningar við öllu,“ sagði Milan Kundera á einum stað. Og í þættinum í dag munu eflaust vakna…

Bókaárið 2024, endurútgefinn Gyrðir og lestrarpallborð

Í þessum fyrsta þætti ársins verðum við í notalegum gír og við ætlum að ræða við nokkra lesendur um þetta ævaforna áhugamál og ástríðu - að lesa. Hingað í hljóðstofu í lok þáttar koma…

Samantekt: Bókmenntir á samfélagsmiðlum og Bókasóun

Í þessum þætti lítum við aðeins yfir farinn veg og fjöllum um lestur og bækur almennt. Tökum stöðuna, nú á áramótum. Við rifjum upp umfjallanir úr þáttum ársins þar sem sagt var frá…

Himintungl yfir heimsins ystu brún og Innanríkið - Alexíus

„Sjáum við ekki allt í brotum þegar við lítum aftur?“ segir Pétur, presturinn og sögumaðurinn í nýjustu skáldsögu Jóns Kalmans Stefánssonar Himintungl yfir heimsins ystu brún. Það…

Tjörnin, Skólaslit 3, Nammidagur og 100 bestu barnabækur allra tíma

Þessa vikuna pælum við í bókmenntum fyrir yngri lesendur. Í lok þessa þáttar ræðum við aðeins lista Breska ríkisútvarpsins yfir 100 bestu barnabækur allra tíma. Ritstjórar menningarvefsins…

Slög, Flaumgosar og Aðlögun

Ljóð eru í forgrunni þessa vikuna. Við förum í heimsókn til Sigurbjargar Þrastardóttur sem var að gefa út tíundu ljóðabókina sína, Flaumgosar, og fjöllum líka um Aðlögun eftir Þórdísi…

Í skugga trjánna og Næstsíðasta líf Jens Ólafssonar Olsen

Við byrjum á að fara í heimsókn til Guðrúnar Evu Mínervudóttur sem var að gefa út skáldsöguna Í skugga trjánna - skáldævisögu í anda Skeggs Raspútíns sem kom út árið 2016. Guðrún tekst…

Framtíðarhorfur: Orbital, Friðsemd og Breiðþotur

Framtíðin er þema þáttarins þessa vikuna. Hvað ber hún í skauti sér? Möguleikar hins ókomna tíma. Þeir eru óteljandi. Og spádómar um framtíðina fylla upp í eyður stóru frásagnarinnar…

Booker-verðlaun og heimsóknir erlendra höfunda (upprifjun)

Í jólabókaösinni er að mörgu að huga í bókabransanum á Íslandi en þá þurfa dagskrárgerðarmenn líka að huga að hátíðardagskrá Rásar 1 yfir jólin. Á meðan sú vinnsla stendur yfir er…

Þegar við hættum að skilja heiminn, Berlínarbjarmar og Kul

Í sinni fyrstu skáldsögu, Kul, fjallar Sunna Dís Másdóttir um Unu sem er á barmi kulnunar. Una er send vestur á firði í svartasta skammdeginu í nýstofnað meðferðarúrræði sem nefnist…

Múffa, Ógeðslegir hlutir, Bara Edda og meira um Norðurlandaverðlaunin

Jónas Reynir Gunnarsson býður í kaffi og segir frá fimmtu skáldsögunni sinni, Múffu, fagurbleikri 130 síðna sögu um nútímafjölskyldu, um tengslarof, eftirsjá og afstöðu til lífsins.

Bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs, Ursula Andkjær Olsen í Mengi og Mikilvægt rusl

Niels Fredrik Dahl frá Noregi sem hlaut bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs fyrir bókina Fars rygg. Föðurhryggurinn. Árni Matthíasson segir stuttlega frá bók og höfundi og einnig er…

Tómasarverðlaunin, Þúfa og Þín eru sárin, Bréf til Láru 100 ára

Margrét Lóa Jónsdóttir hlýtur Bókmenntaverðlaun Tómasar Guðmundssonar í ár fyrir handritið Pólstjarnan fylgir okkur heim. Margrét Lóa er Reykvíkingur, fædd 1967 og enginn nýgræðingur…

Han Kang fær Nóbelsverðlaun, Spegillinn í speglinum og Jarðljós

Fjallað um nýjan handhafa Nóbelsverðlaunanna í bókmenntum, Han Kang. Við heyrum hvað Ingunn Snædal þýðandi Grænmetisætunnar eftir Kang og Brynja Hjálmsdóttir sem er ástríðufullur aðdáandi…

National Book Award, Hlaupavargur og Ég er það sem ég sef

Hlaupavargur eftir einn stærsta samtímahöfund svía, Kerstin Ekmann, kom út í svíþjóð 2022 og hlaut fyrir tilnefningu til bókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs, sem nú styttist óðfluga…

Glæpafár á Íslandi, Óljós og Tídægra

Hér á landi hefur geisað glæpafár í bókmenntum í aldarfjórðung eða svo. Hið íslenska glæpafélag fagnar 25 ára afmæli á árinu, félag sem stofnað var þegar glæpasagnabylgjan var að hefjast…

Veðurfregnir og jarðarfarir, Sjónsbók í útrás og orðabókaskrif

Ný bók með fræðigreinum um rithöfundinn Sjón var að koma út hjá breska bókarisanum Routledge, þetta sætir tíðindum því langt er síðan að alþjóðlegt fræðiverk var ritað um íslenskan…

Hnífur, Salman Rushdie og Orðskjálfti

Alþjóðleg bókmenntaverðlaun Halldórs Laxness hafa nú verið afhent í fjórða skiptið og að þessu sinni var það Salman Rushdie sem tók á móti þeim við hátíðlega athöfn í Háskólabíó. Rushdie…

Ia Genberg, Queer Situations og Eiríkur Laxdal

Sænski rithöfundurinn Ia Genberg var gestur á hinsegin bókmenntahátíðinni Queer situations. Nýjasta skáldsaga hennar, Smáatriðin (Detaljerne), kom henni rækilega á kortið árið 2022.

Queer Situations, hinsegin fræði og Herbergi Giovanni

Efni þáttarins í dag er hinsegin, í brennidepli eru hinsegin bókmenntir og fræði. Splunkuný bókmenntahátíð, Queer Situations, setti svip sinn á vikuna sem leið. Á þessari stuttu hátíð…

Samantekt: Armeló, Stjörnufallseyjur, Aksturslag innfæddra og Kjöt

Við lítum yfir dagskrá vetrarins og tínum til brot úr athyglisverðum viðtölum. Í dag verða íslenskar bókmenntir í fyrirrúmi. Þórdís Helgadóttir svikaskáld kemur og segir frá fyrstu…

Samantekt: Afskriftir, Kaveh Akbar, Fóstur og Frie Folk

Það verða valin brot úr athyglisverðum viðtölum vetrarins. Við rifjum upp vettvangsferð á bókasafnið þar sem við kynnum okkur líftíma bóka og afskriftir. Erlend samtímaljóð verða líka…

Siddharta, Drottningarnar í garðinum og Hrein

Við verðum á heimshornaflakki þættinum í dag, við förum í leiðsögn þýsk-svissneska nóbelshöfundarins Hermann Hesse til Indlands og Nepal á tímum Búddha í skáldsögunni frægu Siddharta.

Franz Kafka

Franz Kafka hefur verið bókmenntaáhugafólki víða um heim ráðgáta í rúma öld. Ef horft er yfir bókmenntasögu tuttugustu aldar er nafn hans meira en lítið áberandi og þótt Kafka hafi…

Joanna Rubin Dranger, Sonurinn og Í landi sársaukans

Sonurinn heitir nýútkomin þýðing frá Uglu úgáfu. Þetta er stutt en áhrifamikil skáldævisaga eftir franska tónlistarstjórann og rithöfundinn Michel Rostain sem fjallar um eitt hræðilegasta…

Bókasóun og faldar perlur nytjamarkaða, Alice Munro og Eyja

Í þættinum verður grúskað í bókum í Góða hirðinum og fjallað um bókasóun og faldar perlur sem leynast stundum í hillum nytjamarkaða. Fríða Þorkelsdóttir bókmenntafræðingur og safnari…

Maístjarnan og Öld Gensins

Gyrðir Elíasson hlaut í vikunni ljóðabókabókaverðlaunin Maístjörnuna fyrir ljóðabókatvennuna Meðan glerið sefur og Dulstirni. Rithöfundasamband Íslands og Landsbókasafn Íslands – Háskólabókasafn…

Paul Auster, upplestur og Ég elska þig meira en salt

Rætt verður við Torfa Tulinius bókmenntafræðing og prófessor í íslenskum miðaldafræðum um bandaríska rithöfundinn Paul Auster og heyrum brot úr þætti sem Torfi gerði um Auster árið…

Bókaþjófar og ófáanleg Hringadróttinssaga

Við hugum að stolnum bókum, glötuðum, gleymdum og illfáanlegum í þætti dagsins. Ritmálið hefur verið menningarmiðja öldum saman, en allt er þetta viðkvæmt og það þarf að treysta á…

Lykt af gömlum bókum, Claire Keegan og rauðar heimsbókmenntir

Ilmhúsið Fischersund og myndlistarmaðurinn Jón Albert báru saman bækur sínar á Hönnunarmars í nýju verkefni. Þar veltir Jón fyrir sér bókunum sem hlut, bókum sem minningum og í samstarfi…

Saga af svartri geit og Marie Aubert

Norski rithöfundurinn Marie Aubert verður gestur þáttarins í dag. Bækur Marie Augbert hafa notið mikillar velgengni, hlotið lof gagnrýnenda og verið þýddar um víða veröld. Sögur hennar…

Mannát í menningunni

Undanfarin misseri hefur þó nokkuð borið mannáti sem viðfangsefni í skáldskap og menningarefni. Í jólabókaflóðinu hér á landi 2023 voru t.a.m. fjórar bækur sem fjölluðu um mannát,…

Dewey-flokkunarkerfið og Gegnumtrekkur

Vorið segist vera komið og páskabókasprænan er hafin eins og einn viðmælenda minna komst að orði. Einar Lövdahl var að gefa út sína fyrstu skáldsögu, Gegnumtrekk, að vori. Samanborið…

Hrím, Mandla og Ilya Kaminsky

Ilya Kaminsky er eitt allra athyglisverðasta ljóðskáld samtímans. Hann er fæddur árið 1977 í Odessa sem var þá hluti af Sovétríkjunum en tilheyrir nú Úkraínu. Skömmu eftir fall Sovétríkjanna…

Dúnstúlkan í þokunni og Sjálfstætt fólk í nýrri þýðingu

Í dag gerum við eins og á vídjóleigunum í gamla daga, tökum eina nýja og eina gamla. Tvær skáldsögur sem báðar fjalla um fólk á fyrri öldum, um og eftir aldamótin 1900, og ekki á ósvipuðum…

Lesóð Z-kynslóð II og Lydia Davis

Bókin er dauð eða á grafarbakkanum. Þetta hefur heyrst á torgum í nokkurn tíma. Það er einhver þörf fyrir að lýsa yfir dauða hlutanna, kannski einmitt með því haldast þeir á lífi.

Ritskoðun á Hugo-verðlaunum, Sven Nordqvist og Kōbō Abe

Við byrjum á að segja frá vandræðagangi í heimi furðusagna og vísindaskáldskapar. Hugo-verðlaunin eru stærstu og virtustu verðlaun heims á því sviði bókmenntanna og hafa verið veitt…

Lesóð Z-kynslóð, Haugalygi og „ástandið“ í nýju ljósi

„Lestur er lostafullur,“ heyrist sagt á Bretlandi um þessar mundir. „Reading is so sexy“ heitir nýlegt greinarkorn á vef breska blaðsins The Guardian þar sem sett eru fram gögn um…

Afi minn stríðsfanginn og Davíð Wunderbar

"Við erum stödd á milli tikk og takk. Þar sem lífið sjálft felur sig." Tilvistin er föst í klukkunni. Við skyggnumst inn í huga sögupersónu sem vill útrýma mælingum tímans. Davíð Wunderbar…

Stríðsbjarmar, Kúbudeilan og Aksturslag innfæddra

„Svo heldur heimsstyrjöldin áfram til sívaxandi blessunar fyrir land og þjóð, enda af mörgum aldrei nefnd annað en blessað stríðið,“ segir í Sjálfstæðu fólki. Þegar kemur að stríðsátökum…

Ró í beinum og Paradísarmissir Miltons

Guð er að finna víða í bókmenntunum og leitina að guði. Einhverjir hafa fundið guð og halda sér fast í faðminn - aðrir hafa glatað honum af ótal ólíkum ástæðum. Guð bókmenntanna er…

Land næturinnar og Lexíurnar: Stafrófskver

„Orðin láta ekkert uppi, svipt höfundi sínum. Þau standa bara fyrir sig sjálf núna. Lesið og þér munið finna,“ stendur skrifað í nýjustu bók Magnúsar Sigurðssonar, Lexíurnar, stafrófskver,…

Auður Haralds árið 1979, Einurð og Megir þú upplifa

Við hefjum þáttinn á Auði Haralds sem lést í byrjun árs, höfund sem gerði allt vitlaust í bókmenntunum 1979 með bókinni Hvunndagshetjan. Auður var rithöfundur og grínisti sem með sínum…

SÓN í 20 ár, Munnbiti og Ljóðstund með Arnari

Ágætu hlustendur, árið 2024 hefst á ljóðum og ást. Skortur er á rannsóknum á samtímaljóðum að mati Soffíu Auðar Birgisdóttur, bókmenntafræðings og gagnrýnanda sem nýlega tók við ritstjórn…

Hamfarir og Kjöt

Auður Aðalsteinsdóttir, doktor í bókmenntafræði, var að senda frá sér nýja bók. Hamfarir í bókmenntum og listum - Náttúra og loftslag jarðar eru þegar farin að umbreytast vegna loftslagsbreytinga,…

Flagsól og Eitur

Ljóðabókin Flagsól kom út fyrir skemmstu og beinir hún sjónum sínum að íslenskum sveppum. Það eru þær Melkorka Ólafsdóttir skáld og Hlíf Una Bárudóttir teiknari sem gefa yfir 30 íslenskum…

Deus, Glampar, Veltigrjót og Stelpur stranglega bannaðar!

Skáldkonurnar Kristín Arngrímsdóttir og Sigrún Björnsdóttir gefa á þessu hausti út smáprósa- og ljóðabækur. Kristín með prósabókina Glampar sem byggð er á endurminningum hennar frá…

Booker-verðlaun, Vandamál vina minna og Effí Briest

Þýska stórvirkið Effí Briest eftir Theodor Fontane sem kom út 1895 var að koma út í íslenskri þýðingu í fyrsta sinn eftir Arthur Björgvin Bollason. Bókin er stór og mikill samfélagsspegill…

Edgar Allan Poe og Maður í eigin bíómynd

Já, það verður auðn og myrkur í þætti dagsins. Bæði óhugnarlegt myrkur og það sem umlykur fólk í kvikmyndahúsum. Og það verður dálítið um tímaflakk, við verðum mest á 19. og 20. öldinni.

National Book Awards, MEN og Áslaug Agnarsdóttir

Áslaug Agnarsdóttir þýðandi er nýr handhafi verðlauna Jónasar Hallgrímssonar sem veitt voru á degi íslenskrar tungu 16. nóvember. Áslaug er gestur þáttarins í dag og segir frá tvítyngdum…

Umbrot og Duft

Skáldsagan Umbrot barst með nýjum bókavindum nú á dögunum eftir Sigurjón Bergþór Daðason. Þetta er þriðja bók höfundar en Sigurjón hefur áður sent frá sér Hendingskast og Óbundið slitlag.

Norðurlandaverðlaun, ritþing um Kristínu Ómarsdóttur og Ból

Bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs voru veitt í óperuhúsinu í Osló í vikunni. Joanna Rubin Dranger frá Svíþjóð fékk verðlaunin fyrir bókina Ihågkom oss till liv, sem er í fyrsta sinn…

Örforlög á Norðurlöndum, Una sameinast Benedikt og Stjörnufallseyjur

Fjallað er um prósaverkið Stjörnufallseyjur eftir Jakub Stachowiak. Draumkennd frásögn um söknuð og sorg sem dregur fram andstæður í hverfulum heimi. Líkamar skjálfa, borgir verða…

Armeló og Sara og Dagný og ég

Það streyma fram nýjar bækur þessa dagana, þær eru farnar að hlaupa í stafla. Meðal þess sem kom út í vikunni er skáldsagan Armeló eftir Þórdísi Helgadóttur og smásagnasafnið Sara,…

Alþjóðleg barnabókmenntahátíð, Jessica Love og Italo Calvino

Við verðum í djúpinu í þætti dagsins. Við förum á Mýrina, alþjóðlega barnabókmenntahátíð sem er nýlokið og ræðum við verkefnastjóra hátíðarinnar Veru Knútsdóttur og einn þeirra höfunda…

Bókatíðindi í 133 ár, Hrunbókmenntir og Emil Hjörvar Peters

Bókatíðindi eru árlegur gleðigjafi fyrir bókmenntaáhugafólk. Þessi mikla skrá er nauðsynlegt hjálpartæki þegar kortleggja á flóðið, ná utan um hvað er að koma út og hvað hefur komið…

Átök um ljóð og alþýðuskáld og Bakland

Við verðum með hugann við ljóðalist í þættinum. Það skiptist á með skini og skúrum í heimi ljóðsins og hefur gert það áratugum og öldum saman. Þórður Helgason íslenskufræðingur gaf…

Bókahilla rithöfundar og Kaveh Akbar

Bara bækur fara í heimsókn til rithöfundarins Sigurlín Bjarneyjar Gísladóttur. Það verður reglulegur liður í þættinum að ræða við rithöfunda sem lesendur, gramsa í bókahillunni þeirra…

Afskrifaðar bækur, Kletturinn og frásagnir flóttafólks

Í þessum þætti veltum við fyrir okkur frásögnum flóttafólks og rannsóknum á þeim á sviði bókmenntafræðinnar. Í því samhengi flettum við í bókinni Vanþakkláti flóttamaðurinn eftir Dinu…

Bara bækur, Milan Kundera og Reykjavík Poetics

Í þessum fyrsta þætti er fjallað um tvennt sem má vel tengja saman; Skáldskapur rithöfunda sem búa ekki í sínu fæðingarlandi og skrifa jafnvel verk sín ekki á sínu móðurmáli. Á Íslandi…

,