Frjálsar hendur - Spilari RÚV

Frjálsar hendur

Ódysseifskviða 5

Hér segir frá fréttum sem Telemakkus fær af hinum týnda föður sínum í Spörtu, en jafnframt beinist athyglin aftur að Íþöku, þar sem Penelópa kona Ódysseifs verst hinum freku biðlum fimlega. Jafnframt fjallar umsjónarmaður um það samfélag sem kviður Hómers eru sprottnar úr.

Frumflutt

14. sept. 2025

Aðgengilegt til

Rennur ekki út

Frjálsar hendur

Frjálsar hendur

Umsjónarmaður spjallar um hvaðeina milli himins og jarðar, oft af sögulegu tagi, les forvitnilega texta úr ýmsum áttum, bæði íslenska og erlenda, og reynir af öllum mætti að hafa ofan af fyrir hlustendum þá klukkustund sem þátturinn stendur. Umsjón: Illugi Jökulsson.

Þættir

Þáttur 360 af 52

Þáttur 359 af 52

Ódysseifskviða 5

Hér segir frá fréttum sem Telemakkus fær af hinum týnda föður sínum í Spörtu, en jafnframt beinist athyglin aftur að Íþöku, þar sem Penelópa kona Ódysseifs verst hinum freku biðlum…

Ódysseifskviða 4

Nú er Telemakkus sonur Ódysseifs kominn til Spörtu í leit að fréttum af föður sínum og þar hittir hann fyrir konunginn Menelás og hina fögru Helenu konu hans við mikinn veisluglaum.

Örsögur Kafka og týnda brúðan

Ástráður Eysteinsson og Eysteinn Þorvaldsson hafa öðrum betur kynnt Franz Kafka fyrir íslenskum lendum og hér er lesið úr nýlegri bók með örsögum ýmsum eftir Kafka. Jafnframt reynir…

Manngerðir Canettis 2

Nóbelsverðlaunahafinn Elias Canetti skrifaði stuttar og skemmtilegar lýsingar á margvíslegu mannfólki. Gunnar Harðarson þýddi þessar grínaktugu og þó hnífskörpu mannlýsingar fyrir…

Ódysseifskviða 3

Þar var komið sögu þegar umsjónarmaður lagði síðast frá sér Ódysseifskviðu að Telemakkus Ódysseifsson er lagður af stað í leit að föður sínum. Í þriðja þætti kviðunnar er hann kominn…

Thor Vilhjálmsson 2

Annar þáttur þar sem lesið er úr verkum Thors Vilhjálmssonar rithöfundar sem hefði orðið 100 ára um þessar mundir. Að þessum sinni er athyglinni beint að blaðaskrifum hans og lesið…

Thor Vilhjálmsson 1

Um þessar mundir er ein öld liðin frá fæðingu Thors Vllhjálmssonar rithöfundar. Af því tilefni les umsjónarmaður nokkra valda kafla úr skáldverkum Thors sem lýsa orðsnilld hans og…

Ódysseifskviða 2

Í apríl las umsjónarmaður fyrsta þáttinn af Ódysseifskviðu Hómers í tilefni af því að nú er verið að taka upp kvikmynd eftir kviðunni á Íslandi. Hér er komið að öðrum þætti kviðunnar…

Stefan Zweig

Zweig (1881-1942) var einn frægasti og vinsælasti rithöfundur millistríðsáranna, frægur fyrir ævisögu sína Veröld sem var. Sumarið 1936 fór hann á rithöfundaþing í Argentínu og þar…

Hendrik Ottósson 2

Áfram er haldið frá síðasta þætti að lesa úr æviminningum Hendriks Ottóssonar fréttamanns þar sem hann segir frá æskuminningum sínum í Reykjavík í byrjun 20. aldar. Hér segir af litríkum…

Hendrik Ottósson 1

Hendrik Ottósson var blaðamaður og fréttamaður við útvarpið, hann skrifaði frægar barnabækur um líf barna og unglinga í Reykjavík um og laust upp úr aldamótunum 1900 og hann var líka…

Mannlíf í Aðalvík og Goðafossstrandið

Gunnar Friðriksson starfaði lengi fyrir Slysavarnarfélag Íslands en hann skrifaði líka æskuminningar sínar frá Aðalvík á Hornströndum í byrjun 20. aldar. Þar segir frá fjölskyldu hans,…

Tómas Sæmundsson: Ferð til Prag 2

Tómas Sæmundsson er enn í Prag, líkt og í síðasta þætti, en síðan segir áfram frá ferðalagi hans aftur til Þýskalands og loks til Austurríkis og Rómar. Kólera gengur ljósum logum um…

Tómas Sæmundsson: Ferð til Prag 1

Einn Fjölnismanna var Tómas Sæmundsson sem fór í mikla Evrópureisu eftir að hafa lokið guðfræðinámi í Kaupmannahöfn upp úr 1830. Áður hefur verið lesið úr Ferðabók hans þar sem fjallað…

Steindór Finnsson valdsmaður

Á 18. öldinni urðu miklar sviptingar á Íslandi. Hörmungar gengu yfir en samfélagið var að smátt og smátt að opnast. Steindór Finnsson sýsumaður þótti mildur valdsmaður enda var hann…

Þegar Göteborg strandaði

Frásagnir um strand hollenska Indíafarsins Het Wapen van Amsterdam á Skeiðarársandi þekkja margir en nokkru síðar strandaði annað stórt og merkilegt skip þarna á ekki ósvipuðum slóðum,…

Þorsteinn Kjarval

Allir þekkja Jóhannes Kjarval og margir Ingimund fiðlu bróður hans en þriðji bróðirinn Þorsteinn er ekki eins þekktur. En hann skrifaði gagnmerka ævisögu þar sem hann segir frá uppvexti…

Forystufé

Óvíst er hvort til er í öðrum löndum ámóta fyrirbæri og hið íslenska "forystufé" sem leiðir annað sauðfé af mikilli dirfsku og gáfum. Í þessum þætti er litið í nokkrar frásagnir um…

Síðasta skip suður 5

Vegna fjölda áskorana er hér kominn síðasti þátturinn þar sem lesið úr bók Jökuls Jakobssonar sem hann skrifaði ásamt teiknaranum Baltasar og fjallaði um mannlíf í Breiðafjarðareyjum…

Agricola 2

Aftur lítur umsjónarmaður í Agricola eftir Tacitus og hér er komið að mjög merkilegum kafla þar sem fjallað er átök Rómverja við Skota, en þau verða Tacitusi tilefni til að rita mjög…

Agricola 1

Hinn rómverski Tacitus er talinn einn besti sagnaritari Rómar. Auk þess að skrifa annála og stærri sögurit skrifaði hann líka ævisögu tengdaföður síns, Agricola að nafni, en hann var…

Ódysseifskviða 1

Athygli kvikmyndagerðarmanna beinist nú að Ódysseifskviðu Hómers. Nýlega var frumsýnd mynd eftir kviðunni og önnur verður tekin upp á Íslandi í sumar. En hvað er heillandi við þessa…

Chekhov 2: Vinur í raun, Rógberinn, Dýrar kennslustundir

Í þessum þætti eru lesnar þrjár sögur eftir rússneska skáldsnillinginn Anton Chekhov en þær eiga allar sameiginlegt að vera með þeim allra fyrstu sem birtust á íslensku eftir höfundinn,…

Richard Henry Dana 5

Hér segir að lokum frá ferðum Dana og skipsfélaga hans úti fyrir Kaliforníuströndum og merkilegum kaupskap með húðir og fleira sem þeir stóðu í. En hér segir líka frá hrottalegu hátterni…

Richard Henry Dana 4 - Til Kaliforníu

Áfram er haldið að taka saman efni úr sjóferðaminningum Richard Henry Dana og nú segir frá því er skip hans Pílagrímurinn er komið eftir erfiða siglingu alla leið til Kaliforníu og…

Guðmundur Hagalín 4

Aftur er lesið út æviminningum Hagalíns og í þetta sinn úr þeim köflum bókarinnar frá bernskuárum hans er fjalla um dýrin á bænum og dýrin í náttúrunni á Vestfjörðum. Frásagnarsnilld…

Guðmundur Hagalín 3

Á árinu 2024 hóf umsjónarmaður að glugga í frásagnir Guðmundar Hagalíns af forfeðrum sínum eins og þær voru skráðar í fyrsta bindi sjálfsævisögu hans. Nú er röðin að Hagalín sjálfum…

Síðasta skip suður 4

Áður hefur í þessari þáttaröð verið litið í bókina Síðasta skip suður sem Jökull Jakobsson gaf út 1964 og fjallaði um mannlíf á Breiðafjarðareyjum að fornu og nýju. Hér er enn höggvið…

Ida Grumbov

Í byrjun 20. aldar kom hin þýska Ida Grumbkov til Íslands og var erindi hennar að grennslast fyrir um örlög unnusta síns sem hafði farist á Öskjuvatni, en sumt þótti dularfullt við…

Kristín Sigfúsdóttir 1

Á fyrri hluta 20. aldar var Kristín Sigfúsdóttir í hópi vinsælustu rithöfunda þjóðarinnar. Hún var „óbreytt sveitakona“ sem kallað var en skrifaði skáldsögur og m.a.s. leikrit sem…

Richard Henry Dana 3 - Á slóðum Robinson Crusoe

Í þessum þriðja þætti úr sjóferðaminningum hins unga Bandaríkjamanns frá 1834 segir frá ofsaveðrum við Hornhöfða, miklu áfalli sem skipshöfnin á Pílagrímnum verður fyrir þegar maður…

Richard Henry Dana 2 - Inn á ofsafengið Kyrrahaf

Áfram er haldið að glugga í sjóferðasögu Dana frá árinu 1834. Briggskipið Pílagrímur er nú komin að suðurodda Suður-Ameríku og lendir í ægilegum illviðrum úti fyrir Hornhöfða eftir…

Richard Henry Dana 1 - Frá Ameríku suður í höf

Hér segir frá siglingu 19 ára bandarísks háskólapilts sem gerðist háseti á briggskipi 1834 og sigldi frá Boston suður fyrir Suður-Ameríku og til Kaliforníu. Dana skrifaði um reynslu…

Reginfjöll haustnóttum 2

Aftur er lesið úr bókinni Reginfjöll að haustnóttum eftir Kjartan Júlíusson. Lengsta frásögnin og sú veigamesta segir frá einni af þeim gönguferðum sem Kjartan var frægur fyrir að…

Reginfjöll að haustnóttum 1

Árið 1978 kom út hjá Iðunni dálítil bók með endurminningum og frásöguþáttum gamals bónda í Eyjafirði. Hún hét Reginfjöll að haustnóttum. Óvenjulegt var að það var ekki minni maður…

Vanka litli, Veðmálið og Marskálksfrúin

Í janúar 1915 birtist í fyrsta sinn í íslensku blaði smásaga eftir Anton Chekhov, Marskálksfrúin. Á næstunni ætlar umsjónarmaður Frjálsra handa að flytja með óreglulegu millibili ýmsar…

Illugasaga Tagldarbana

Eins og venjulega þegar um fyrsta þátt ársins er að ræða lýkur honum á því að lokalag þáttarins er leikið í fullri lengd, Adagio í g-moll eftir Remo Giazotto, þó oft sé það kennt tónskáldinu…

Svaðilfarir: Sigurður á Syðstu-Mörk og Matthías Jochumsson

Í þessum þætti er fjallað um svaðilför Sigurðar á Syðstu-Mörk þegar hann var 15 ára og fór til að sækja sjó undan Eyjafjöllum og út á Suðurnes. Frásögnhans lýsir giska vel aðstæðum…

Arabíska barnæskuguðspjallið

Í þessum þætti les umsjónarmaður jólaguðspjallið en þó ekki hið alkunna jólaguðspjall Lúkasar heldur frásögn af fæðingu og fyrstu dögum Jesú sem er að finna í hinu svonefnda Arabíska…

Þórður Sveinbjörnsson háyfirdómari

Í þessum þætti er lesið úr sjálfsævisögu Þórðar sem var einn helsti valdamaður á Íslandi laust fyrir miðja 19. öld. Merkilegast við feril Þórðar var að fram undir þrítugt var fátt…

Æskuminningar Hagaíns 2

Áfram er gluggað í sjálfsævisögu Guðmundar Hagalíns, Ég veit ekki betur, og fjallað um fólkið sem að honum stóð en hann fæddist á Lokinhömrum á Vestfjörðum og stóð að honum litríkt…

Æskuminningar Hagalíns 1

Guðmundur G. Hagalín var einn kunnasti og vinsælasti rithöfundur Íslands á 20. öld. Auk skáldsagna skrifaði hann vinsælar ævisögur, bæði um annað fólk en ekki síður eigin sjálfsævisögu…

Kravténko og hreinsanir 4

Enn herðir einræðisherrann Jósef Stalín tökin á samfélagi kommúnista í Úkraínu. Fylgst er með öllum og njósnað um alla en á sama tíma er rekinn gífurlegur áróður meðal verkamanna um…

Kravténko og hreinsanir 3

Í frásögnum Úkraínumannsins Viktors Kravténkos, Ég kaus frelsið, sem áður hefur verið lesið úr, var komið fram á miðjan fjórða áratug 20. aldar og einræðisherrann Stalín var farinn…

Norman Lewis 5

Á árinu 2023 las umsjónarmaður Frjálsra handa í nokkrum þáttum úr stórmerkilegum endurminningum bresks dáta sem var í herliði því sem tók Napólí úr höndum þýskra nasista og ítalskra…

Guðrún á Taðhóli 2

Fyrir nokkrum vikum las umsjónarmaður úr æviminningum Guðrúnar Guðmundsdóttur (1863-1946) sem komu út undir nafninu Minningar frá Hornafirði. Hér er haldið áfram í sama dúr, Guðrún…

Bréf til Láru 2

Hér er framhald af síðasta þætti, þar sem umsjónarmaður las úr Bréfi til Láru eftir Þórberg Þórðarson en 100 ár eru liðin frá útkomu hennar. Sem fyrr er það hinn óviðjafnanlegi texti…

Bréf til Láru 1

Á árinu 2024 eru 100 ár liðin frá því að út kom ein áhrifamesta bók 20. aldar, Bréf til Láru eftir Þórberg Þórðarson, þar sem hann fjallar um ævi sína, lífskoðanir, andleg málefni,…

Guðrún á Taðhóli 1

Guðrún Guðmundsdóttir (1863-1946) ólst upp á Taðhóli í Hornafirði og skrifaði undir ævilok sín bernskuminningar þar sem hún sagði á mjög fróðlegan og skemmtilegan hátt frá ættum foreldra…

Manngerðir Canettis 1

Nóbelshöfundurinn Elias Canetti lagði gjörva hönd á margt um dagana, skrifaði skáldsögu, æviminningar og fræðirit um manngrúa og vald. En hann skrifaði líka bráðskemmtilega litla þætti,…

Torfhildur Hólm 1

Torfhildur Hólm á tryggan stað í íslenskri bókmenntasögu fyrir skáldsögur sínar en hún safnaði líka skemmtilegum þjóðsögum meðal Íslendinga í Vesturheimi. Hér segir nokkuð af ævi Torfhildar…

Undir fönn 3

Þriðji þátturinn þar sem tekið er saman efni úr viðtalsbók Jónasar Árnasonar við Ragnhildi Jónasdóttur, Undir fönn. Sem fyrr er athyglinni einkum beitt að dýrum þeim sem Ragnhildur…

Undir fönn 2

Annar þáttur þar sem lesið var úr bókinn Undir fönn þar sem Jónas Árnason skráði endurminningar Ragnhildar Jónasdóttur sem bjó lengst af á bænum Fannardal í Norðfirði. Fyrsti þáttur…

Kafka 1

Hér er þess minnst að 100 ár eru liðin frá andláti Franz Kafka. Lesnar eru nokkrar af hinum styttri smásögum hans í þýðingu Ástráðs Eysteinssonar og Eysteins Þorvaldssonar. Sögurnar…

Steingrímur Matthíasson í seinna stríði

Hér er lesið úr minningum Steingríms Matthíassonar læknis sem bjó í Danmörku á árum seinni heimsstyrjaldar, lengst af á eyjunni Borgundarhólmi og upplifði stríðið þaðan. Hér segir…

Síðasta skip suður 3

Hér er leitað fanga í bók Jökuls Jakobssonar, Síðasta skip suður, sem kom út fyrir 60 árum og fjallaði um mannlíf í Breiðafjarðareyjum að fornu og nýju. Nú segir frá Guðmundi Scheving,…

Prestasögur 3

Í þessum þætti er gluggað í Prestasögur Oscars Clausen, líkt og í tveim þáttum fyrr á árinu. Fyrst segir frá séra Einari „prestlausa“ í Grímstungu í Húnavatnssýslu á 18. öld en hann…

Matthías Johannessen 3

Þriðji þátturinn þar sem lesið er úr viðtölum sem skáldið og ritstjórinn átti við allskonar fólk. Hér lýkur viðtali Matthíasar við Eitilríði Pálsdóttur og síðan lesið úr viðtali við…

Matthías Johannessen 2

Annar þáttur þar sem umsjónarmaður tekur saman og les úr viðtölum Matthías Johannessen við margvíslegt fólk. Hér er lesið úr viðtölum hans við Helgu á Engi og Etilríði Pálsdóttur móður…

Konungskoman 1874 2

Framhald af fyrra þætti. Enn segir af konungskomunni 1874 og er nú lýst veisluhöldum og þjóðhátíð sem Kristján 9. var viðstaddur. Síðan er, líkt og í fyrra þætti, athyglinni beint…

Konungskoman 1874 1

Lesið er um komu Kristjáns 9. Danakonungs til Íslands 1874 en þá kom hann hingað fyrstur konunga. Meðal annars úr frásögn Matthíasar Jochumssonar í Þjóðólfi. Í síðari hluta þáttarins…

Sigríður frá Miklabæ 2

Lesið meira úr æskuminningum Sigríðar Björnsdóttur (1891-1965), Í ljósi minninganna. Áfram segir á ljúfan og einlægan hátt frá uppeldi í Skagafirði í blábyrjun 20. aldar og því fólki…

Livius upphaf Rómar 2

Þessi þáttur er framhald af næsti þætti undan og hér les Illugi meira úr Rómarsögu sagnaritarans Livíusar. Nú segir frá átökunum milli Rómverja og nágranna þeirra á fyrstu árum borgarinnar…

Livius upphaf Rómar 1

Rómaborg var sögð hafa verið stofnuð árið 753 FT (eða fyrir upphaf tímatals okkar). Sagnaritarinn Livius skrifaði um Trójukappann Anesear sem hraktist til Ítalíu eftir ósigur í Trójustríðinu…

Sigríður frá Miklabæ 1

Hér er tekið saman efni og lesið úr Í ljósi minninganna, bernskuminningum Sigríðar Björnsdóttur (1891-1965) frá Miklabæ. Hún lýsir á fallegan og næman en um leið hispurslausan hátt…

Riddaraliðsstúlkan - seinni hluti

Framhald af fyrri þætti. Nadezhda Durova fæddist í Rússland laust fyrir 1800. Hún þráði ekkert meira en stunda útreiðar og hernað en móðir hennar var ákveðin í að þvinga hana í hefðbundið…

Riddaraliðsstúlkan - fyrri hluti

Nadezhda Durova var rússnesk stúlka, fædd á ofanverðri 18. öld. Hún átti sér mjög litríka ævi, enda gekk hún í rússneska herinn um tvítugt og þjónaði þar við góðan orðstír í riddaraliði.

Sjóslys á Mýrum

Hér segir frá skerjagarðinum á Mýrum í Borgarfirði, fyrst frá staðháttum og höfn, sem þar virðist hafa verið allt frá þjóðveldistíma, og langt fram á tíma einokunarkaupmanna, og m.a.

Skammdegisgestir 1

Í þessum þætti les umsjónarmaður úr bókinni Sammdegisgestum þar sem Magnús F. Jónsson rekur æviminningar sínar, einkum frá æskudögum þegar fátækt íslenskt heimili þurfti að glima við…

Everest 3

Loksins eru þeir Hillary og Tenzing komnir í grennd við efsta tind jarðar. En þá segja óvæntir erfiðleikar til sín. Verða þeir að snúa til baka eða komast þeir loksins á tind Everest?…

Everest 2

Áfram segir frá leiðangrinum á Everest-fjall árið 1953. Þeir Hillary, Tenzing og fleiri ætla sér að verða fyrstir manna til að ná á efsta tind jarðar, en hættur leynast við hvert fótmál.

Everest 1

Í óbeinu framhaldi af þáttum fyrr á árinu um tilraun Englendingsins Mallorys til að komast á tind Everest-fjalls, þá verður fjallað í þessum þætti og þeim næstu um tilraun Ný-Sjálendingsins…

Kravténko og Jelena 2

Áfram heldur Úkraínumaðurinn Viktor Kravténko að segja frá ævi sinni í Sovétríkjunum á 4. ára síðustu aldar. Járngreipar Stalíns herðast æ meira um samfélagið og ást Kravténkos á stúlkunni…

Kravténko og Jelena 1

Hér víkur sögu eins og stundum áður til Úkraínumannsins Viktors Kravténkos og sjálfsævisögu hans, Ég kaus frelsið. Þegar þarna er komið sögu á 4. áratug 20. aldar er Kravténko óðum…

Undir fönn

Fyrir nokkrum mánuðum var í Frjálsum höndum fjallað um hinn svonefnda Jósef Axfirðing sem bjó um tíma í Ameríku en endaði austur á fjörðum, nánar tiltekið í Norðfirði. Þar hafði hann…

Fréttir 1874, 2

Hvað var í erlendum fréttum þá daga þegar Íslendingar voru að undirbúa þjóðhátíð sína fyrir 150 árum, eða 1874? Jú - meðal annars var sagt frá afar viðhafnarmikilli heimsókn þessa…

Haust patríarkans

Í tilefni þess að tíu ár eru liðin frá andláti kólumbíska Nóbelshöfundarins Gabriel Garcia Marquez les umsjónarmaður hér úr einu stóru skáldsögu höfundarins sem ekki hefur komið út…

Fréttir 1874, 1

150 eru síðan Íslendingar fengu stjórnarskrá og héldu þjóðhátíð og verður fjallað um það í Frjálsum höndum síðla sumars. Þetta er fyrri þáttur af þeim sem eru einskonar formáli og…

Matthías Johannessen

Í þessum þætti verða lesin tvö af samtölum þeim sem Matthías Johannessen birti í Morgunblaðinu á sínum tíma. Fyrst er lesið samtal sem hann átti við Elías Hólm en hann var litríkur…

Óstýrilátir prestar 2

Í þessum þætti er áfram fjallað um séra Þórð Jónsson í Reykjadal í Hrunamannahreppi sem sagt var frá í síðasta þætti. Hér segir frá deilum sem hann lenti í við skólapilta í Skálholti…

Óstýrilátir prestar 1

Í þessum þætti verður fjallað um séra Þórð Jónsson í Reykjadal í Hrunamannahreppi en hann átti í sífelldum við flestöll yfirvöld hér á landi, og raunar í Kaupmannahöfn líka en þangað…

Jósep Axfjörð, tröllasögur frá Ameríku og baldinn hundur

Jósep Jósepsson Axfjörð fór til Ameríku laust fyrir 1900 og miklar sögur gengu um líf hans þar. Hann var sagður hafa framið bankarán og jafnvel drepið mann. Hann sneri svo heim og…

Mallory 2

Þetta er framhald næsta þáttar á undan og hér segir frá hinni dramatísku atburðarás þegar George Mallory og Andrew Irvine týndust á Mount Everest í byrjun júní 1924. Aldrei hefur orðið…

Mallory 1

Í þessum þætti segir frá fyrstu tilraunum manna til klífa hæsta tind jarðar, Mount Everest í Himalaja-fjöllum. Fyrst er vikið að fjallinu sjálfu og heiti þess en síðan beinist athyglin…

Síðasta skip suður 2

Vegna fjölda áskorenda verður hér litið öðru sinni í bókina Síðasta skip suður eftir Jökul Jakobsson og Baltasar sem út kom fyrir 60 árum og fjallar um mannlíf og samfélag í Flatey…

Ingibjörg Lárusdóttir, annar hluti

Öðru sinni tekur umsjónarmaður saman efni úr æviminningum Ingibjargar Lárusdóttur. Hér er framhald sögunnar um brottför bróður hennar til Ameríku og lýsing á heimili hennar og fjölskyldu…

Ingibjörg Lárusdóttir - Unaður við Blöndu og Ameríkuferð

Ingibjörg Lárusdóttir fæddist í Húnavatnssýslu 1861 og bjó þar alla sína tíð. Á efri árum fór hún að skrifa m.a. æskuminningar og er þar um að ræða fallegar og áhrifamiklar frásagnir…

Kravténko, sældarlíf yfirstéttarinnar

Síðast þegar umsjónarmaður skildi við Úkraínumanninn Viktor Kravténko var hann í þann veginn að útskrifaðst sem verkfræðingur en í kjölfar morðsins á Kirov 1934 fer skuggi hreinsana…

Síðasta skip suður

Í þættinum er þess minnst að 60 ár eru liðin frá því að Jökull Jakobsson gaf út, ásamt listamanninum Baltasar, bókina Síðasta skip suður, þar sem lýst er mannlífi á Breiðafjarðareyjum,…

Ími Arnórsson, peningafalsari og hvalveiðimaður

Í þessum þætti verður fjallað um Íma nokkurn sem komst í kast við lögin í byrjun 18. aldar þegar hann var sakaður um peningafals, flúði til útlanda með hvalveiðimönnum en sneri að…

Svaðilfarir um jól

Á fyrri öldum reyndu Íslendingar að ferðast sem minnst um vetrartímann, enda samgöngur eriðar og veður válynd. Margir sem voru fjarri heimilum sínum við störf lögðu þó ýmislegt á sig…

Norman Lewis 4

Í Napólí er hættan af flugumönnum Þjóðverja ekki að baki þó farið sé að vetra 1943. Í þessari frásögn úr minningum Norman Lewis segir frá gríðarlegri sprengingu sem verður í borginni,…

Norman Lewis 3

Enn er umsjónarmaður staddur í fylgd breska dátans Norman Lewis í Napólí haustið 1943. Þótt Þjóðverjar hafi verið hraktir burt frá borginni eftir innrás Bandamanna á Ítalíu eru flugumenn…

Þórbergur og Lifnaðarhættir í Reykjavík

Árið 1937 birtist merkileg ritgerð Þórbergs Þórðarsonar um Lifnaðarhætti í Reykjavík á seinni hluta 19. aldar. Hér verða lesin valin brot úr þeim, um þrifnað, þvotta, áfengisnautn,…

Norman Lewis og árás bandamanna á Napólí 2

Í fyrri frásögn höfðu Bandamenn lagt undir sig Napólí og meðal setuliðsmanna þar er breski dátinn Norman Lewis. Í þessum þætti er tekið saman efni úr æviminningum hans þar sem hann…

Norman Lewis og árás bandamanna á Napólí 1

Norman Lewis hét breskur dáti sem tók þátt í innrás Bandamanna á Ítalíu í september 1943 og síðan árás þeirra á Napólí. Hann skrifaði æviminningar sínar sem eru næsta einstæðar í sinni…

Þorfinnur Kristjánsson - Reykjavík í upphafi 20. aldar

Nú verður lesið úr æviminningum Þorfinns Kristjánssonar sem var prentari og bjó reyndar síðari hluta ævinnar í Kaupmannahöfn. Hann ólst upp í Reykjavík og segir á skemmtilegan hátt…

Þrjátíu ára stríðið 4

Í þessum fjórða þætti um 30 ára stríðið og þeim síðasta í bili er fjallað um herferð „ljóns norðursins“ Gustavs Adolfs Svíakóngs suður til Þýskalands til stuðnings mótmælendum, þegar…

Þrjátíu ára stríðið 3

Þriðji þátturinn um sögu þrjátíu ára stríðsins. Hér koma Frakkar til sögunnar og koma mótmælendum til bjargar á örlagastundu, þótt sjálfir séu þeir kaþólskir. Stríðsrþeyta fer að segja…

Þrjátíu ára stríðið 2

Áfram verður sögð saga hins grimmilega 30 ára stríðs og hér kemur Svíakóngurinn Gustaf Adolf til sögunnar og sýnist þess albúinn að verða herra Norður-Evrópu. En hann fellur á örlagastundu…

Þrjátíu ára stríðið 1

Í tilefni þess að Þjóðleikhúsið frumsýnir brátt hið fræga leikrit Bertholts Brechts og Margarete Steffin, Mutter Courage und Ihre Kinder, sem gerist í 30 ára stríðinu í Þýskalandi…

Marco Polo - konungurinn og konurnar

Öðru hvoru síðustu árin hefur verið lesið úr frásögnum Marco Polos um ferð sína til Kína við lok miðalda. Hér segir Marco Polo frá merkilegu ríki sem hann kom til í Kína og hafði kóng…

Æskuminningar Þorvalds Thoroddsen

Lesið er úr æskuminningum Þorvalds Thoroddsen og framan af þætti mest um þjóðhátíðina 1874 þegar Kristján IX konungur kom til Íslands. Þorvaldur lýsir konungskomunni hispurslaust og…

Sveinn Pálsson, ferðir og rannsóknir 1

Sveinn Pálsson var landlæknir í byrjun 19. aldar og vann ómetanlegt starf sem slíkur en eftir á eru rannsóknarferðir hans um Ísland þó sennilega það merkasta sem eftir hann liggur.

Sveinn Pálsson, ævi og uppvöxtur

Sveinn Pálsson var einn merkasti vísindamaður og læknir Íslands um aldamótin 1800. Í þessum þætti verður fjallað um ævi hans framan af og stuðst við stórmerkilega sjálfsævisögu sem…

Kravténko og hreinsanir 2

Hreinsanir í Sovétríkjunum færast í aukana í frásögn Úkraínumannsins Viktors Kravténko (1905-1966) og nú er hann sjálfur í stórhættu. Vinur hans og samstarfsmaður er tekinn fyrir á…

Kvavténko og hreinsanir 1

Í samantekt umsjónarmanns á liðinum misserum úr stórmerkum æviminningum Úkraínumannsins Viktors Kravténkos (1905-1966) var sögunni þar komið að eftir hrylling hungursneyðarinnar miklu…

Marco Polo í rannsóknarleiðangri í Kína

Hér segir frá ferðalagi Ítalans Marco Polos frá Evrópu til Kína á ofanverðri 13. öld. Marco er nú kominn til hirðar hins mikla keisara Kublai Kahn og vinnur trúnað hans með þeim árangri…

Jóhann Kúld selveiðimaður í íshafinu

Jóhann Kúld var sjómaður sem var við störf á norskum skipum á árunum upp úr 1920 eins og þegar hefur verið lýst í einum þætti af Frjálsum höndum. Hér er svo lýst vist hans á norsku…

Einar Kvaran í Vesturheimi 1907

Einar Hjörleifsson Kvaran var í upphafi 20. aldar einn vinsælasti rithöfundur þjóðarinnar en hann var jafnframt vel metinn blaðamaður. Árið 1907 fór hann í ferðalag til Vesturheims,…

Bretinn Stuart og seinni ferð hans á Öræfajökul

Á vordögum las umsjónarmaður næsta ótrúlega frásögn um heimsókn Breta sem Stuart hét til Íslands árið 1926. Hann fór um suðurland í fylgd Stefáns Filippussonar leiðsögumanns og hegðaði…

Selveiði í íshafinu

Jóhann Kúld frá Mýrum segir frá ferð sem hann fór árið 1924 á norsku selveiðiskipi, sem hélt norður í íshafi til að stunda þar selveiði. Skipið sigldi inn í ísinn sem virtist ætla…

Einkennilegur ferðalangur

Stefán Filippusson fæddist 1870 í Vestur-Skaftafellssýslu og ólst þar upp. Hann var bóndi í Borgarfirð eystra og var m.a. fylgdarmaður erlendra ferðamanna sem komu til landsins.

Marco Polo hittir Kublai Khan

Umsjónarmaður heldur áfram að glugga í bókina Milljónin sem segir frá ferðum Marco Polo og föður hans, ásamt frænda þeirra til Kína. Þeir eru komnir til Kína og hitta stórkhaninn Kublai…

Bayard Taylor ritar um þjóðhátíðina 1874

Sumarið 1874 stóð mikið til í Reykjavík og nágrenni. Haldin var þjóðhátíð til að minnast 1000 ára afmælis Íslands byggðar. Bayard Taylor, bandarískt skáld og ferðabókahöfundur, kom…

Æviminningar Hólmfríðar Hjaltason

Árið 1948 kom út bókin Tvennir tímar eftir Elínborgu Lárusdóttur rithöfund, með endurminningum Hólmfríðar Margrétar Björnsdóttur Hjaltason. Sagan hefst norður á Siglufirði árið 1870…

Framhald á frásögnum Viktors Kravtsjenko

Haldið er áfram að lesa úr bókinni Ég kaus frelsið eftir Viktor Kravtsjenko. Hungursneyðin hræðilega í Úkraínu stóð sem hæst og Viktor Kravténko átti að sjá til þess að bændurnir færu…

Bréf frá Íslandi, bók eftir Uno von Troil

Lesið er úr bókinni Bréf frá Íslandi eftir Uno von Troil, sænskan guðsmann sem kom til Íslands 1772. Hann ritaði bréfin eftir Íslandsför sína. Bókin var gefin út árið 1961 í íslenskri…

Lesið úr Mósebók

Umsjónarmaður heldur áfram að lesa úr Mósebók Biblíunnar.

Hver var Móse?

Páskahátíðin í Jerúsalem, þar sem Jesú mætti örlögum sínum, var haldin til minningar um þann atburð þegar Móse leiddi Ísraelsmenn úr Egyptalandi. Þetta var og er mesta hátíð Ísraelsmanna.

Marco Polo í Kína

Árið 1271 lagði Marco Polo af stað í ferð til Kína og fór eftir Silkileiðinni. Faðir hans og föðurbróðir höfðu komið til Kína nokkrum árum áður og hitt Kublai Khan, keisara í Kína.

Fleiri sögur af Münchausen

Umsjónarmaður grípur í þriðja sinn niður í bókinni Svaðilfarir á sjó og landi. Herferðir og kátleg ævintýri Münchausens baróns, eins og hann sagði þau við skál við vini sína, eftir…

Framhald frásagnar Richard Henry Dana Jr.

Hornhöfði, syðsti oddi Suður-Ameríku, er sakleysislegur í góðu veðri en sumarið (veturinn!) 1838 var bandaríska skipið Alert vikum saman að reyna að brjótast fyrir hann gegnum hafísbreiður,…

Hásetinn Richard Henry Dana Jr.

Illugi Jökulsson les úr bók eftir bandaríska rithöfundinn Richard Henry Dana, sem fæddist í Cambridge í Massachusetts árið 1815. Hann réð sig sem óbreyttur háseti á flutningaskipi…

Æviminningar Gunnars Þorbergssonar, framhald

Illugi Jökulsson heldur áfram að lesa úr æviminningum Gunnars Þorbergssonar, eða Gunnars Th. Oddssonar, eins og nefndi sig þegar hann bjó vestanhafs. Frásögnin hefst á því þegar ísbjörn…

Æviminningar Gunnars Þorberssonar, framhald

Illugi Jökulsson heldur áfram að vinsa efni úr hinum fróðlegu æviminningum Gunnars Þorbergssonar, eða Gunnars Th. Oddssonar, sem fæddist á Loðmundarfirði 1865. Hann greinir frá uppeldi…

Sagt frá Gunnari Th. Oddssyni

Árið 1936 birtist frétt í Norðablaðinu Degi, þar sem sagt var frá Gunnari Th. Oddssyni, sjötugum íslenskum hlaupara í Vesturheimi. Hann fæddist í Nes-hjáleigu í Loðmundarfirði 1865.

Hungursneyð í Úkraínu 1932-33

Umsjónarmaður heldur afrma að lesa úr æviminningum Viktors Kravtsenkos. Haldið er áfram að segja frá hungursneyðinni í Úkraínu, sem Sovétmenn reyndu að halda í þagnargildi.

Samyrkjubús- og iðnvæðing í Úkraínu 1932

Umsjónarmaður les úr æviminningum Viktors Kravtsenkos, þar sem fjallað er um samykjubúin í Úkraínu, iðnvæðinguna og harðstjórn Moskuvaldsins.

Ævisaga Viktors Kravtsjenkos, framhald

Höfundur heldur áfram að lesa úr æviminningumr Úkraínumannsins Viktors Kravtsjhenkos, Ég kaus frelsið.

Hrakningar á sjó

Umsjónarmaður les frásagnir sem Jens Hermannsson kennari safnaði saman og gaf út á síðustu öld. Þetta er frásagnir breiðfirskra sjómanna.

Munchhausen hjá Tyrkjasoldáni

Umsjónarmaður heldur áfram að segja frá þýska baróninum af Munchhausen. Hann var kominn í þjónustu Tyrkjasoldáns og frásagnir hans eru lyginni líkastar.

Skólaár Þorvaldar Thoroddsen

Þorvaldur Thoroddsen sem var einn merkasti vísindamaður okkar Íslendinga báðum megin við aldamótin 1900. Umsjónarmaður les úr minningum hans frá skólaárum í Latínuskólanum og fyrstu…

Lesið úr ævisögum íslenskra menntamanna

Sú var tíð meðan Íslendingar voru enn undir stjórn Dana að þeim fannst Danir líta á þá sem ómenntaða barbara eða villimenn. Jón Thorkillius rektor skrifaði þá stuttar ævisögur íslenskra…

Dagleg líf á dögum Krists

Daglegt líf á dögum Krists er umfjöllunarefni þessa jólaþáttar, sem er framhald þáttarins á undan. Úr hvaða samfélagi voru þau Jósef og María sprottin, hverju trúðu þau og samferðamenn…

Winston Churchill kemur til Reykjavíkur

Í ágúst 1941 kom Winston Churchill í heimsókn til Reykjavík. Heimsóknin vakti mikla athygli, Reykvíkingar fögnuðu breska forsætisráðherranum ákaft og Churchill fannst lofið gott. En…

Magnús Stephensen og Játníngar Rousseaus

Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) var einn af merkustu mönnum Evrópu á 18. öld, Hann var heimspekingur og rithöfundur sem átti furðu mikinn þátt í að móta skoðanir nútímafólks á bæði…

Viktor Kravténko og andstæðurnar

Árið 1931 er Úkraínumaðurinn Viktor Kravténko kominn til Moskvu til að bera ráðamönnum kvartanir um hörmulegt ástand á heimaslóðum. Hann hittir ráðherrann Ordsjónikidze og hinn víðfræga…

Viktor Kravténko uppgötvar að ekki er allt sem sýnist

Í lífi Úkraínumannsins Viktors Kravténkos er runninn upp einkennilegur tími. Hann er vongóður og dugmikill kommúnisti, sannfærður um að ekkert nema kommúnisminn geti kippt lífinu í…

Münchhausen barón

Münchhausen barón bjó í Þýskalandi á 18. öld og tók þátt í styrjöldum í Rússlandi, veiðiferðum og siglingum. Hann varð frægur fyrir litríkar ýkjusögur af afrekum sinum og upp úr þeim…

Theódór í sæluhúsini í Hvítanesi

Umsjónarmaður heldur áfram að lesa úr æviminningabók Theódórs Friðrikssonar. Að þessu sinni les hann frásögn Theódórs af því þegar hann var umsjónarmaður í sæluhúsinu í Hvítanesi í…

Ofan jarðar og neðan, framhald

Illugi Jökulsson heldur áfram að lesa úrOfan jaðar og neðan, ævisögu Theódórs Friðrikssonar. Að þessu sinni les hann m.a. um puð Theódórs við að hrófla upp Reykjavíkurflugvelli í Bretavinnunni…

Veturinn 1940-41 í Reykjavík

Theódór Friðriksson, sjómaður, verkamaður, rithöfundur, aðstoðardyravörður í Alþýðuhúsinu, skrifaði rómaða sjálfsævisögu, Í verum, þar sem hann lýsti hlutskipti alþýðufólks, en svo…

Ferðasaga Steingríms Matthíassonar, síðasti hluti

Steingrímur Matthíasson læknir birti frásögn sína af ferð um Austurlönd í blaðinu Gjallarhorn, sem gefið var út á Akureyri. Illugi Jökulsson les um framandlegt líf, gróður, litina…

Ferðasaga Steingríms Matthíassonar

Illugi Jökulsson gluggar í ferðasögu Steingríms Matthíassonar læknis frá 1904, þegar hann sigldi til Austurlanda á skipinu Prins Valdimar. Nú segir Steingrímur frá dvöl sinni í Hong…

Mannlíf og fleira á Ceylon og í Singapore

Umsjónarmaður les frásögn Steingríms Matthíassonar frá árinu 1903 þar sem bregður fyrir ofgnótt af litum, blómum, trjám og mannlífi á Ceylon (Sri Lanka) þar sem hann kom við á leið…

Langferð Steingríms Matthíassonar

Steingrímur Matthíasson fór í langferð til Austurlanda 1903-1904 með barkskipinu Prins Valdimar. Umsjónarmaður byrjar að lesa frásögn Steingríms, sem kemst ekki lengra en til Wales,…

Um Stein Steinarr og Steindór Sigurðsson

Theodór Friðriksson rithöfundur er kunnastur fyrir magnaða sjálfsævisögu, Í verum, þar sem hann lýsir hlutskipti alþýðufólks, sjómanna og vermanna á ótrúlega hispurslausan hátt. En…

Páskahátíðin og uppruni hennar

Páskahátíðin var upphaflega gyðingleg hátíð þar sem Gyðingar minntust þess þegar Móses leiddi þá burt frá Egiftalandi. En hvernig lentu þeir þar á annað borð? Í þættinum kemur við…

Konur í Róm

Í þessum þætti var fjallað um stöðu kvenna í Róm á fyrstu öld fyrir Krist. Fyrst fjallaði umsjónarmaður um Hortensíu, sem flutti fyrstu skráðu pólitísku ræðuna sem vitað er til að…

,