Bæn og hugleiðing að morgni dags.

Séra Aðalsteinn Þorvaldsson flytur morgunbæn og orð dagsins.

Útvarpsfréttir.

Björn Þór Sigbjörnsson og Þórunn Elísabet Bogadóttir fylgja hlustendum inn í daginn, skýra baksvið frétta og ræða við áhugavert fólk um Ísland og umheiminn.

50 ár eru í dag síðan fiskveiðilögsaga landsins var færð út í 200 sjómílur. Það var sem sagt 1975. Þetta var lokahnykkurinn í útvíkkun lögsögunnar sem hófst 1949 með fjórum mílum, svo varð hún tólf, þá 50 og loks 200 sjómílur. Þessa sögu - mikilvægið; alþjóðasamningana, löndunarbönn, þorskastríðin og deilur innanlands – rifjuðum við upp í þættinum í dag. Guðni Th. Jóhannesson, prófessor í sagnfræði við Háskóla Íslands, fór yfir söguna með okkur.

Breski dýrafræðingurinn Jane Goodall lést á dögunum, 91 árs að aldri. Goodall var um áratugaskeið ein frægasta vísindakona heims, ötul baráttukona á sviði náttúru- og dýraverndar — og einn fremsti sérfræðingur heims í frændum okkar simpönsum. Rannsóknir hennar á simpönsum í frumskógum Tansaníu áttu stóran þátt í að gjörbylta skilningi okkar á tegundinni. Vera Illugadóttir sagði frá.

Tónlist:

Spilverk þjóðanna - Lazy Daisy.

Haukur Morthens - Í landhelginni (12 mílur).

Bonga - Ilia.

Útvarpsfréttir.

Útvarpsfréttir.

Gestir úr öllum kimum þjóðfélagsins deila sögu sinni með hlustendum. Umsjón: Sigurlaug M. Jónasdóttir.

Umsjón: Halldóra Björnsdóttir.

Útvarpsfréttir.

Veðurstofa Íslands.

Umsjón: Kristján Kristjánsson.

Útvarpsfréttir.

Um litróf mannlífsins. Okkur er ekkert mannlegt óviðkomandi. Alla virka daga milli kl. 11-12 á Rás 1.

netfang: mannlegi@ruv.is

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson.

Mýrin, alþjóðleg barna- og unglingabókmenntahátíð hefst á morgun í Norræna húsinu. Þetta er í tólfta sinn sem hátíðin er haldin og yfirskriftin að þessu sinni er Týnd útí mýri. Áhersla er lögð á Norrænar barna- og unglingabókmenntir og lestrargleði og sköpun höfð að leiðarljósi og ýmis konar uppákomur og viðburðir verða fyrir börn, ungmenni og alla aðra sem láta sig barnabókmenntir varða. Gunnar Theodór Eggertsson rithöfundur situr í stjórn Mýrarinnar.

Birna Þórarinsdóttir, framkvæmdastjóri Barnahjálpar Sameinuðu þjóðanna - UNICEF á Íslandi, er gestur okkar í dag. Við tölum við hana um aðkomu UNICEF að hjálparstarfi á Gaza eftir að samkomulag náðist um vopnahlé. Þörfin fyrir mat, lyf og önnur hjálpargögn er mikil og það hefur gengið illa að koma þeim til þeirra sem þurfa.

Málbjörg, félag um stam heitir núna Stamfélag Íslands og jafnframt var hannað nýtt lógó fyrir félagið. Hönnuðurinn er Sveinn Snær Kristjánsson sem byggir hönnunina á eigin upplifun af stami. Í næstu viku, 22.okt, er alþjóðlegur vitundarvakningardagur um stam. Sveinn Snær ræði við okkur í Mannlega þættinum.

Umsjón: Guðmundur Pálsson og Guðrún Gunnarsdóttir

Tónlist í þættinum í dag:

Einhvern tímann / Vilhjálmur Vilhjálmsson (Harry Chapin, texti Vilhjálmur Vilhjálmsson)

Berg og Båre / Kari Bremnes (Lars, Kari og Ola Bremnes)

Kavatína Kristínar / Uppáhellingarnir (Jón Múli Árnason, texti Jónas Árnason)

Dánarfregnir.

Útvarpsfréttir.

Umsjón hefur Katla Björk Gunnarsdóttir myndlistarkona.

Íslenskt lag eða tónverk.

Útvarpsfréttir.

Íslandsbanki telur að áhrif hæstaréttadóms í gær verði innan við milljarður króna. Arion banki segir erfitt að meta áhrif á þeirra lán - þar sem mál þeim tengt bíður málflutnings í Hæstarétti.

Hernaðaraðstoð Evrópuríkja við Úkraínu hefur dregist verulega saman undanfarna tvo mánuði. Ísland þarf að gera meira, segir fyrrverandi utanríkisráðherra.

Þingflokksformaður Framsóknar segir mikilvægt að meta heildaráhrif þegar sameina á sýslumannsembætti eða loka pósthúsum. Hún leggur til að landsbyggðarmat verði innleitt fyrir stjórnvöld.

Hamas-samtökin hafa hert tök sín á Gaza eftir að vopnahlé tók gildi. Eitt líkanna sem Hamas hefur afhent Ísraelum er ekki af neinum þeirra gísla sem voru í haldi samtakanna.

Nefnd um eftirlit með lögreglu tekur ekki undir gagnrýni á viðbrögð og upplýsingagjöf lögreglu í tengslum við manndráp á Blönduósi fyrir þremur árum. Aðstandendur gagnrýndu að hafa fegið upplýsingar á eftir fjölmiðlum.

Sólveig Anna Jónsdóttir, formaður Eflingar, er viss um að breyting á gjaldskrá og dvalartíma á leikskólum Reykjavíkurborgar komi láglaunafólki vel. Borgin verði að standa rétt að tekjutengingu.

Landsliðsmaðurinn Þorsteinn Leó Gunnarsson og félagar hans í Porto lögðu Fram að velli í fyrstu umferð í riðlakeppni Evrópudeildar karla í handbolta í gærkvöld.

Íslenska kvennalandsliðið í handbolta spilar fyrsta leik sinn í undankeppni EM 2026 gegn Færeyjum í kvöld.

Daglegur fréttaskýringaþáttur þar sem stór og lítil fréttamál eru matreidd á einfaldan hátt.

Halla Tómasdóttir, forseti Íslands, vitnaði í Mao Zedong, formann Kommúnistaflokks Kína á árunum 1949 til 1976, á kvennaráðstefnu í Peking á mánudaginn.

Forsetinn er í opinberri heimsókn í Kína og vísað í ræðu sinni till þekktrar tilvitnunar í Mao formann þar sem hann fjallar um jafnrétti kynjanna. ,,Konur halda uppi hálfum himninum.”

Mao í er í vestrænum sagnfræðiritum talinn vera einn mesti harðstjóri tuttugustu aldarinnar og er honum stundum líkt við Jósep Stalín í Sóvétríkjunum. Vegna stefnu hans dóu á milli 30 og 45 milljónir úr hungri. Andstæðingar Mao og stefnu hans voru einnig pyntaðir, barðir og teknir af lífi.

Rætt er við Geir Sigurðsson, prófessor í kínverskum fræðum við Háskóla Íslands. um sögu og arfleifð Mao í kínversku samfélagi. Geir svarar því meðal annars hvað honum finnist um það að forseti Íslands vitni í Mao í ræðu.

Umsjón: Ingi Freyr Vilhjálmsson

Opin og gagnrýnin umræða um vísindi, nýsköpun, umhverfi, fréttir og samfélagsmál.

Netfang: samfelagid@ruv.is

Félagsráðgjafar eru ómissandi hlekkur í geðheilbrigðisþjónustu. Með fagþekkingu, teymisvinnu og heildrænni nálgun styðja þeir fólk til aukins styrks, betri lífsgæða og samfélagslegrar þátttöku. Steinunn Bergmann, formaður Félagsráðgjafafélags Íslands, verður gestur okkar í þætti dagsins. Félagsráðgjafar kalla eftir því að fjármagni verði ráðstafað í niðurgreiðslu á sálfræðiþjónustu.

Og við höldum áfram með umfjöllun um málefni Norðurslóða. Yfir 2.000 þátttakendur frá nær 70 löndum munu taka þátt í þingi Hringborðs Norðurslóða, sem hefst á morgun í Hörpu og stendur dagana 16.-18. október. Meðal þátttakenda eru ráðherrar og leiðtogar frá fjölmörgum löndum, stjórnendur vísindastofnana og alþjóðlegra fyrirtækja, auk fulltrúa loftslagssamtaka og frumbyggja á Norðurslóðum. Matthildur María Rafnsdóttir, samskiptastjóri Arctic Circle, ræðir við okkur um opnun siglingaleiðarinnar um norður íshaf.

Í sínu vikulega vísindaspjalli ætlar Edda Olgudóttir að segja okkur frá lyfjarannsóknum fyrir MS sjúkdóminn.

Umsjón: Ástrós Signýjardóttir og Elsa María Guðlaugs Drífudóttir

Tónlist í þættinum:

MOSES HIGHTOWER - Suma daga

AMABADAMA - Týnda Kynslóðin

EIVÖR PÁLSDÓTTIR - Ég veit

Útvarpsfréttir.

Tónlist frá ýmsum tímum úr ólíkum héruðum Djasslandsins. Íslenskt og erlent í bland.

Lagalisti:

Johnson, Tommy, McCoy, Charlie - Big road blues.

Karl Olgeirsson - Er haustið kemur.

Sigmar Þór Matthíasson - East river.

Ludvig Kári Quartet - Sólarátt (Sunward).

Croker, Theo - We still wanna dance ft. D'LEAU.

Tommaso Rava Quartet, Bollani, Stefano, Rava, Enrico, Gatto, Roberto, Tommaso, Giovanni - La prima volta.

Royston, Rudy, Frisell, Bill, BRT Philharmonic Orchestra, Brussels, Morgan, Thomas - Doom.

Stórsveit Reykjavíkur, Ólafur Jónsson, Mintzer, Bob - Variation on Litla Löpp.

Frelsissveit Nýja Íslands- Squiggle.

Dewey Redman Quartet - Blues for J.A.M., part 1.

Mahal, Taj - Betty and Dupree.

Útvarpsfréttir.

Í þættinum er fjallað um Góðtemplarahreyfinguna, skemmtanir á vegum stúkunnar og sérstaklega um SKT (Skemmtiklúbb templara), sem stóð fyrir dægurlagasamkeppni meðal íslenskra höfunda árin 1950-1960. Leikin er ýmiskonar tónlist frá þessum árum.

Flytjendur tónlistar: Söngfélag IOGT ; Alfréð Andrésson ; Haukur Morthens ; Smárakvartettinn í Reykjavík ; Alfreð Clausen ; Sigurður Ólafsson ; Ellý Vilhjálms ; Einar Júlíusson ; Erla Þorsteinsdóttir.

étur Pétursson ræðir við eftirtalda: Hauk Morthens um stúkuárin og Gúttó ; Carl Billich og Sigurð Ólafsson um SKT keppnirnar.

Freymóður Jóhannsson kynnir útvarpsdagskrá SKT 9. maí 1956.

Umsjón hefur Jónatan Garðarsson.

(Áður á dagskrá 1998)

Útvarpsfréttir.

Þáttur fyrir áhugafólk um listir og menningu. Ljósi varpað á það sem efst er á baugi hverju sinni, menningin nær og fjær skoðuð frá ólíkum sjónarhornum og skapandi miðlar settir undir smásjána.

Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir.

Víðsjá heimsækir Matthías Rúnar Sigurðsson myndhöggvara á vinnustofuna í dag.

Sem barn sat Matthías mikið við eldhúsborðið og teiknaði en það var eftir að hann hóf nám í Listaháskólanum sem hann fór að höggva í stein. Þrívíddinn kallaði og sökum peningaleysis ákvað hann að höggva í alveg ókeypis stein. Úr grjótinu sem hann vinnur spretta sögur og líf sem taka á sig alls kyns form en Matthías sækir fyrst og fremst innblástur í íslenskan bókmenntaarf, goðsögur og þjóðsögur, en líka náttúruna sjálfa. Frá útskrift hefur hann sýnt víða og höggmyndir hans má finna í helstu söfnum landsins. Verk hans er reyndar líka að finna inni á þó nokkrum heimilum því Matthías hefur hannað verðlaunagripi, meðal annars fyrir Íslensku bókmenntaverðlaunin. Þessa dagana vinnur hann hörðum höndum að nýju útilistaverki fyrir Listasafn Reykjavíkur, verk sem prýða mun Urðartorg í Úlfarsárdal. Meira um það í Víðsjá dagsins.

Útvarpsfréttir.

Popp og pólitík

Umsjón: Kristján Guðjónsson og Lóa Björk Björnsdóttir.

Í Lestinni undanfarna mánuði höfum verið að reyna að átta okkur á pólitískum breytingum á hægri væng stjórnmálanna bæði í Bandaríkjunum og hér á Íslandi. Nýja hægrinu svokallaða - sem leggur minni áherslu á frjálsan markað og meiri áherslu á íhaldssöm gildi. Hér á landi er mest áberandi andlit þessa nýja hægris líklega Snorri Másson, fyrrum blaðamaður, hlaðvarpari, og nýkjörinn varaformaður Miðflokksins. Við spjöllum við Snorra um þessa meintu íhaldsbylgju Z-kynslóðarinnar og hvernig hægristjórnmál líta út árið 2025.

Leikhúsið og tvívera þess eftir Antonin Artaud kemur út á morgun í íslenskri þýðingu Trausta Ólafssonar. Við spjöllum við Trausta um leikhús grimmdarinnar - leikhús sem hefur þó ekkert með ofbeldi að gera.

Fréttir

Fréttir

Landsbankinn hefur sett móttöku nýrra umsókna um íbúðalán á bið fram yfir helgi, vegna dóms Hæstaréttar um breytilega vexti lána Íslandsbanka.

Hlutfall landsmanna með einkenni kulnunar hefur staðið í stað síðustu ár, þrátt fyrir vitundarvakningu. Yfir þriðjungur segist útkeyrður í lok vinnudags að minnsta kosti einu sinni í viku.

Sporna verður gegn ólíðandi brotastarfsemi á vinnumarkaði og útrýma henni með öllu sagði félags- og húsnæðismálaráðherra á Alþingi í dag.

Hernaðarsagnfræðingur segir vopnahléið á Gaza vera brothætt og að vilji til að láta það ganga upp skipti höfuðmáli. Samningsstaða Hamas-samtakanna er veikari eftir að gíslar voru leystir úr haldi.

Rarik hyggur á verkefni til endurbóta á raforkukerfinu á Norðausturlandi. Verkið gæti kostað á áttunda milljarð króna.

Umsjón: Þorgils Jónsson og Ævar Örn Jósepsson

Tæknimaður: Mark Eldred

Stjórn útsendingar: Margrét Júlía Ingimarsdóttir

Fréttir og fréttaskýringar í útvarpi, þar sem kafað er dýpra í málin, þau sett í stærra samhengi og skýringa leitað.

Fyrrverandi forstjóri Innheimtustofnunar sveitarfélaganna krefst þess að stofnunin greiði honum rúmar níutíu milljónir. Hann er með réttarstöðu sakbornings í rannsókn héraðssaksóknara sem er á lokastigi. Innheimtustofnun hafnar öllum kröfum og telur forstjórann fyrrverandi hafa valdið henni miklu tjóni með ákvörðunum sínum. Freyr Gígja Gunnarsson reifar málið.

Talið er kosta allt að sjö og hálfum milljarði að ráðast í nauðsynlegar endurbætur á raforkukerfinu á Norðausturlandi svo hægt verði að flytja nægt rafmagn til allra byggðarlaga. Núverandi afhendingargeta rafmagns er að mestu uppurin með tilheyrandi áhrifum á orkuskipti, búsetuþróun og atvinnumál, segir Kristín Soffía Jónsdóttir í viðtali við Ágúst Ólafsson.

Frétta- og tökumenn bandarísku sjónvarpsstöðvanna ABC, CBS, NBC og CNN og Fox News eru í óða önn að tæma skrifstofur sínar í Pentagon, höfuðstöðvum bandaríska varnarmálaráðuneytisins, sem nú heitir reyndar stríðsráðuneyti. Sama á við um nánast alla aðra fjölmiðla, bandaríska og alþjóðlega, sem voru með aðstöðu í ráðuneytinu. Ástæðan er nýjar reglur ráðuneytisins sem fjölmiðlar telja stjórnarskrárbrot sem heftir getu þeirra til að fylgja grunngildum blaðamennsku og sinna skyldum sínum við almenning. Ævar Örn Jósepsson ræðir við Sigríði Dögg Auðunsdóttur, formann Blaðamannafélags Íslands.

Umsjón: Ævar Örn Jósepsson.

Tæknimaður: Mark Eldred.

Í Krakkaheimskviðum fjöllum við um fréttir af því sem gerist ekki á Íslandi, en tengist því samt stundum. Karitas kafar í heimsmálin ásamt góðum gestum og fjallar á einfaldan, skýran og skemmtilegan hátt um allt milli himins og jarðar.

Umsjón: Karitas M. Bjarkadóttir

Í þessum þætti Krakkaheimskviðu beinum við sjónum okkar að Nóbelsverðlaununum. Hvað eru þau eiginlega, hverjir eru vinningshafar Íslands og hver fá þau þetta árið? Allt um Nóbelsverðlaunin í þætti dagsins.

Veðurfregnir kl. 18:50.

Dánarfregnir.

Hljóðritun frá opnunartónleikum áttugasta starfsárs Hljómsveitarinnar Fílharmóníu í Royal Festival Hall í London, 25. september sl.

Á efnisskrá:

- Si el axígeno fuera verde eftir Gabríelu Ortiz - frumflutningur.

- Píanókonsert nr. 3 í c-moll op. 37 eftir Ludwig van Beethoven.

- Sinfónía nr, 3 í c-moll op. 78, Orgelsinfónían eftir Camille Saint-Saëns.

Einleikarar: Víkingur Heiðar Ólafsson á píanó og Olivier Latry á orgel.

Stjórnandi: Santtu-Matias Rouvali.

Umsjón: Arndís Björk Ásgeirsdóttir.

Ljósmynd: Mark Allan.

Opin og gagnrýnin umræða um vísindi, nýsköpun, umhverfi, fréttir og samfélagsmál.

Netfang: samfelagid@ruv.is

Félagsráðgjafar eru ómissandi hlekkur í geðheilbrigðisþjónustu. Með fagþekkingu, teymisvinnu og heildrænni nálgun styðja þeir fólk til aukins styrks, betri lífsgæða og samfélagslegrar þátttöku. Steinunn Bergmann, formaður Félagsráðgjafafélags Íslands, verður gestur okkar í þætti dagsins. Félagsráðgjafar kalla eftir því að fjármagni verði ráðstafað í niðurgreiðslu á sálfræðiþjónustu.

Og við höldum áfram með umfjöllun um málefni Norðurslóða. Yfir 2.000 þátttakendur frá nær 70 löndum munu taka þátt í þingi Hringborðs Norðurslóða, sem hefst á morgun í Hörpu og stendur dagana 16.-18. október. Meðal þátttakenda eru ráðherrar og leiðtogar frá fjölmörgum löndum, stjórnendur vísindastofnana og alþjóðlegra fyrirtækja, auk fulltrúa loftslagssamtaka og frumbyggja á Norðurslóðum. Matthildur María Rafnsdóttir, samskiptastjóri Arctic Circle, ræðir við okkur um opnun siglingaleiðarinnar um norður íshaf.

Í sínu vikulega vísindaspjalli ætlar Edda Olgudóttir að segja okkur frá lyfjarannsóknum fyrir MS sjúkdóminn.

Umsjón: Ástrós Signýjardóttir og Elsa María Guðlaugs Drífudóttir

Tónlist í þættinum:

MOSES HIGHTOWER - Suma daga

AMABADAMA - Týnda Kynslóðin

EIVÖR PÁLSDÓTTIR - Ég veit

Bjarni Guðnason las Bandamanna sögu fyrir útvarpshlustendur árið 1975

Þessi saga segir einkum af feðgum, Ófeigi og Oddi, syni hans. Þeir eiga í höggi við átta höfðingja sem nefndir eru bandamenn, en þeir hyggjast með brögðum sölsa undir sig eignir Odds. Hann hefur verið nokkuð auðtrúa og seinheppinn í aðgerðum sínum, en það verður Ófeigur gamli faðir hans sem með klókindum og talsverðri ósvífni tekst að snúa taflinu við á úrslitastund.

Sagan er skemmileg og í henni eru fjörlegri samtöl en í flestum öðrum Íslendingasögum. Bandamanna saga er þrír lestrar.

Veðurfregnir kl. 22:05.

Um litróf mannlífsins. Okkur er ekkert mannlegt óviðkomandi. Alla virka daga milli kl. 11-12 á Rás 1.

netfang: mannlegi@ruv.is

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson.

Mýrin, alþjóðleg barna- og unglingabókmenntahátíð hefst á morgun í Norræna húsinu. Þetta er í tólfta sinn sem hátíðin er haldin og yfirskriftin að þessu sinni er Týnd útí mýri. Áhersla er lögð á Norrænar barna- og unglingabókmenntir og lestrargleði og sköpun höfð að leiðarljósi og ýmis konar uppákomur og viðburðir verða fyrir börn, ungmenni og alla aðra sem láta sig barnabókmenntir varða. Gunnar Theodór Eggertsson rithöfundur situr í stjórn Mýrarinnar.

Birna Þórarinsdóttir, framkvæmdastjóri Barnahjálpar Sameinuðu þjóðanna - UNICEF á Íslandi, er gestur okkar í dag. Við tölum við hana um aðkomu UNICEF að hjálparstarfi á Gaza eftir að samkomulag náðist um vopnahlé. Þörfin fyrir mat, lyf og önnur hjálpargögn er mikil og það hefur gengið illa að koma þeim til þeirra sem þurfa.

Málbjörg, félag um stam heitir núna Stamfélag Íslands og jafnframt var hannað nýtt lógó fyrir félagið. Hönnuðurinn er Sveinn Snær Kristjánsson sem byggir hönnunina á eigin upplifun af stami. Í næstu viku, 22.okt, er alþjóðlegur vitundarvakningardagur um stam. Sveinn Snær ræði við okkur í Mannlega þættinum.

Umsjón: Guðmundur Pálsson og Guðrún Gunnarsdóttir

Tónlist í þættinum í dag:

Einhvern tímann / Vilhjálmur Vilhjálmsson (Harry Chapin, texti Vilhjálmur Vilhjálmsson)

Berg og Båre / Kari Bremnes (Lars, Kari og Ola Bremnes)

Kavatína Kristínar / Uppáhellingarnir (Jón Múli Árnason, texti Jónas Árnason)

Popp og pólitík

Umsjón: Kristján Guðjónsson og Lóa Björk Björnsdóttir.

Í Lestinni undanfarna mánuði höfum verið að reyna að átta okkur á pólitískum breytingum á hægri væng stjórnmálanna bæði í Bandaríkjunum og hér á Íslandi. Nýja hægrinu svokallaða - sem leggur minni áherslu á frjálsan markað og meiri áherslu á íhaldssöm gildi. Hér á landi er mest áberandi andlit þessa nýja hægris líklega Snorri Másson, fyrrum blaðamaður, hlaðvarpari, og nýkjörinn varaformaður Miðflokksins. Við spjöllum við Snorra um þessa meintu íhaldsbylgju Z-kynslóðarinnar og hvernig hægristjórnmál líta út árið 2025.

Leikhúsið og tvívera þess eftir Antonin Artaud kemur út á morgun í íslenskri þýðingu Trausta Ólafssonar. Við spjöllum við Trausta um leikhús grimmdarinnar - leikhús sem hefur þó ekkert með ofbeldi að gera.