Bæn og hugleiðing að morgni dags.

Útvarpsfréttir.

Umsjónarmenn eru Björn Þór Sigbjörnsson og Þórunn Elísabet Bogadóttir.

Í byrjun þáttar var lesið úr fyrsta tölublaði Ísafoldar en 150 ár eru í dag síðan ritið, undir stjórn Björns Jónssonar, hóf göngu sína.

Í Hemsglugganum fjallaði Bogi Ágústsson meðal annars um vaxtalækkun í Bandaríkjunum, sænska fjárlagafrumvarpið, nýja skýrslu um mannréttindabrot í Venesúela og ísraelsku leyniþjónustuna Mossad.

Í tengslum við mál Yazans frá Palestínu hafa sumir rifjað upp Gervasoni-málið frá 1980 en það skók samfélagið á sínum tíma og ekki síst stjórnmálin. Björn Reynir Halldórsson sagfræðingur skrifaði ritgerð um málið í námi sínu og birti grein í Sögnum. Björn Reynir fór yfir helstu atriði þess.

Mannréttindaskrifstofa Íslands efnir í dag til málþings um hatursorðræðu, réttinn til mótmæla og borgaralega óhlýðni. Margrét Steinarsdóttir framkvæmdastjóri ræddi um þessi efni.

Tónlist:

Dag eftir dag og Nema hvað? - Sálgæslan og Andrea Gylfadóttir.

Útvarpsfréttir.

Útvarpsfréttir.

Gestir úr öllum kimum þjóðfélagsins deila sögu sinni með hlustendum. Umsjón: Sigurlaug M. Jónasdóttir.

Umsjón: Halldóra Björnsdóttir.

Útvarpsfréttir.

Veðurstofa Íslands.

Umsjón: Kristján Kristjánsson.

Útvarpsfréttir.

Um litróf mannlífsins. Okkur er ekkert mannlegt óviðkomandi. Alla virka daga milli kl. 11-12 á Rás 1.

netfang: mannlegi@ruv.is

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson

Við töluðum í dag við Brynjar Halldórsson, klínískan sálfræðing sem er dósent við Háskólann í Reykjavík og sinnir klínísku starfi við geðsvið Landspítalans. Hann fræddi okkur um áráttu- og þráhyggjuröskun. Við töluðum við hann til dæmis um mýturnar tengdar þessu, hverjar eru birtingamyndirnar, hver eru áhrif þeirra, hvað er hægt að gera og af hverju það skiptir máli að fá hjálp við þeim.

Eva Rós Ólafsdóttir, fagstjóri hjá Berginu Headspace, kom svo til okkar í dag. Í Berginu er boðið upp á frí viðtöl fyrir öll ungmenni á aldrinum 12-25 ára. Þau geta komið í ráðgjöf eins oft og þau þurfa og ráðgjafarnir eru fagmenntað fólk með fjölbreytta reynslu af störfum með ungu fólki. Bergið er 6 ára og hefur veitt þjónustu í 5 ár og eru nú að safna Bergrisum, sem styðja við starfið með föstum mánaðargreiðslum. Eva Rós sagði okkur frekar frá starfseminni og Bergrisunum í þættinum.

Svo er það herferðin „Búðu til pláss“ sem UNICEF á Íslandi hleypti af stokkunum í vikunni í tilefni 20 ára afmælis samtakanna á Íslandi. Þar er verið að leita að heimsforeldrum. Ævar Þór Benediktsson, sendiherra UNICEF og rithöfundur, sem hlaut á dögunum Barnabókaverðlaun Guðrúnar Helgadóttur, kom í þáttinn ásamt Birnu Þórarinsdóttur, framkvæmdastjóra UNICEF á Íslandi.

Tónlist í þættinum:

While You Were Sleeping / Laufey (Laufey Lín Bing Jónsdóttir og Stewart Spencer)

Styttur bæjarins / Spilverk þjóðanna (Spilverk þjóðanna)

Younger than springtime / Les Baxter (Les Baxter)

Gefðu þeim pláss / Dísa og Memfismafían (Bragi Valdimar Skúlason)

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Dánarfregnir.

Útvarpsfréttir.

Fólk úr ýmsum áttum flytur stuttar hugleiðingar sem tengjast sama umfjöllunarefni.

Umsjón hefur Ingólfur V. Gíslason félagsfræðingur og prófessor við HÍ

Íslenskt lag eða tónverk.

Útvarpsfréttir.

Stjórnvöld í Ísrael hafa lagt fram áætlun um lok stríðsátaka á Gaza. Hún felur meðal annars í sér lausn allra gísla á Gaza, palestínskra fanga og að leiðtogar Hamas fái að flýja svæðið óhultir.

Á fjórða tug eru látnir eftir að raftæki í eigu Hezbollah-samtakanna sprungu víðs vegar um Líbanon síðustu tvo daga og hátt í þúsund særðust. Hernaðarsagnfræðingur segir ísraelsk stjórnvöld reyna að espa Hezbollah upp í allsherjar stríð.

Formaður Afls starfsgreinafélags gagnrýnir bæjarstjóra Sveitarfélagsins Hornafjarðar fyrir að heimsækja vinnustaði félagsmanna sem greiða atkvæði um boðun verkfalls og reyna þannig að hafa áhrif á þá með því sem hann kallar hótanir. Bæjarstjórinn vísar því á bug.

Stíga þarf fyrr inn og aðstoða skólana við að sinna nemendum með ólíkar þarfir segir barnamálaráðherra. Ríki og sveitarfélög verði að vinna saman við að leysa alvarlega stöðu yfirfullra sérskóla.

Fimm konur saka Mohamed Al Fayed, fyrrverandi eiganda verslunarinnar Harrods, um nauðgun. Þær störfuðu allar í versluninni. Al Fayed lést í fyrra.

Ungt fólk af öllu Austurlandi fær að kynnast atvinnulífi og framtíðartækifærum í fjórðugnum á Starfamessu sem haldin er í íþróttahúsinu á Egilsstöðum.

Víkingur og KA mætast í bikarúrslitaleik karla í fótbolta á laugardaginn líkt og í fyrra. Leikmaður KA segir það hjálpa liðinu að hafa spilað leikinn í fyrra, þrátt fyrir tap.

Daglegur fréttaskýringaþáttur þar sem stór og lítil fréttamál eru matreidd á einfaldan hátt.

Á þessum árshelmingi og fyrri hluta 2025 munu tæplega 350 milljarðar af húsnæðislánum losna undan vaxtabindingu. Þetta er um fjórðungur af öllum þeim sem eru með húsnæðislán á Íslandi. Um er að ræða fólk sem festi hjá sér vexti á óverðtryggðum húsnæðislánum með breytilegum vöxtum þegar stýrivextir voru miklu lægri en þeir eru núna. Fjallað er um stöðu þessa stóra hóps í þættinum í dag. Hvað ætlar hann að gera þegar vextirnir hjá honum losna?

Við ræðum málið við Steinunni Bragadóttur, hagfræðing hjá ASÍ, Gunnar Bjarna Viðarsson hjá Arion banka og Ölmu Mjöll Ólafsdóttur sem upplifði panikk þegar hún áttaði sig á því að húsnæðislánið hennar var að fara úr 4,4 og upp í 10,75 prósent vexti.

Opin og gagnrýnin umræða um vísindi, nýsköpun, umhverfi, fréttir og samfélagsmál.

Umsjón: Arnhildur Hálfdánardóttir og Pétur Magnússon.

Netfang: samfelagid@ruv.is

Í dag fjöllum við um stöðu hinsegin fólks á vinnumarkaði. Oft er talað um glerþakið þegar rætt er um hindranir sem konur mæta á vinnumarkaði; þá sérstaklega hvað varðar kjör og stöðuhækkanir. Hindrar glerþakið líka uppgang hinsegin fólks á atvinnumarkaði? Við ræðum þetta og fleira við Vilhjálm Hilmarsson, hagfræðing hjá stéttarfélaginu Visku.

Árum saman hafa dýrahræ verið urðuð hér á landi, þvert á lög og reglur. Nú - eða í það minnsta á næstu árum stendur til bóta. Við ætlum að ræða áform um líforkuver á Dysnesi við Eyjafjörð. Kristín Helga Schiöth, framkvæmdastjóri Líforkuvers ehf. kemur til okkar og segir okkur frá stöðunni og því hvað þarf að gerast í náinni framtíð - og það er mikið í húfi - því verði ekki breytingar gætu íslensk matvæli verið stimpluð óörugg á meginlandi Evrópu.

Er hið opinbera of duglegt að styrkja verkefni sem eru skaðleg fyrir umhverfið? Erum við að fjármagna okkar eigin útrýmingu? Þetta er á meðal þess sem Stefán Gíslason, umhverfisstjórnarfræðingur og pistlahöfundur Samfélagsins, fjallar um í pistli dagsins.

Edda Olgudóttir, kemur svo til okkar í vísindaspjall og ræðir nýjar rannsóknir sem benda til þess að neysla á rauðu kjöti auki líkurnar á því að fólk fái sykursýki af gerð tvö.

Tónlist:

Otis Redding - Wonderful World.

GDRN - 10 dropar (Upptaka úr Tónatal).

Útvarpsfréttir.

Umsjón: Una Margrét Jónsdóttir.

Útvarpsfréttir.

Mannfræðingar stunda gjarnan vettvangsrannsóknir sínar á fjarlægum og framandi slóðum. Í þáttunum, sem eru fjórir talsins, heyrum við frásagnir fjögurra íslenskra kvenna sem allar eru mannfræðingar og hafa dvalið í lengri eða skemmri tíma við rannsóknir sínar í fjarlægum heimsálfum. Viðmælandi í fyrsta þætti er Kristín Loftsdóttir mannfræðingur. Að fá spjót í höfuðið er skírskotun í þær óvæntu aðstæður sem mannfræðingar lenda oft í á vettvangi - og vísar í nýútkomna bók Kristínar - Konan sem fékk spjót í höfuðið. Á næstu vikum verður einnig rætt við Ingu Dóru Pétursdóttur, Jónínu Einarsdóttur og Ásu Guðnýju Ásgeirsdóttur.

Í þáttunum segja konurnar frá lífreynslu sinni og upplifunum, meðal annars frá Níger, Malaví, Gíneu Bissá og Nepal.

Umsjón hefur Guðbjörg Helgadóttir.

Í þessum öðrum þætti af fjórum um konur í mannfræði heyrum við frásögn Ingu Dóru Pétursdóttur sem dvaldi í Malavi við rannsókn á viðhorfum kvenna gagnvart alnæmi. Einnig rannsakaði Inga Dóra hugmyndir kvennanna um kynlíf, framhjáhöld og menningabundna siði.

Útvarpsfréttir.

Þáttur fyrir áhugafólk um listir og menningu. Ljósi varpað á það sem efst er á baugi hverju sinni, menningin nær og fjær skoðuð frá ólíkum sjónarhornum og skapandi miðlar settir undir smásjána.

Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson.

Í vikunni gaf Hið íslenska bókmenntafélag út bókina Tónar útlaganna eftir Árna Heimi Ingólfsson. Þar er farið yfir sögu þriggja hámenntaðra tónlistarmanna sem flúðu heimalönd sín í Evrópu snemma á síðustu öld, fluttu til Íslands og höfðu veruleg áhrif á íslenskt menningarlíf, þá Róbert Abraham Ottóson, Heinz Edelstein og Victor Urbancic. Við gluggum í bókina og gröfum upp gamlar upptökur í þætti dagsins.

Einnig er rætt við Markús Þór Andrésson um yfirlitssýningu á verkum Hreins Friðfinnssonar sem opnar í Hafnarhúsinu á laugardag og við heyrum pistil frá Mirru Elísabetu Valdísardóttur um viðveru Palestínu á Feneyjatvíæringnum.

Útvarpsfréttir.

Popp og pólitík

Umsjón: Lóa Björk Björnsdóttir og Kristján Guðjónsson

Undanfarnar vikur hafa hörmulegar fréttir dunið á Íslendingum og tilfinning margra virðist vera að óhamingja sé að aukast í samfélaginu, aftenging, kvíði, þunglyndi, einmanaleiki, ofbeldi. Við setningu Alþingis í síðustu viku settu fjölmargir þingmenn og forseti Íslands þetta í samhengi við snjallsímanotkun. Snjallsíminn er nýr djöfull sem allir geta sameinast um að kenna um allt sem úrskeiðis fer. En samt virðist enginn vilja eða geta staðið í vegi fyrir framgangi þessarar tækni. Hið opinbera jafnt og markaðurinn neyðir fólk í að snjallvæðast og nota snjallsímana til æ fleiri verka. Í Lestinni í dag ætlum við að velta fyrir okkur þessum mótsagnakennda þrýstingi. Er snjallsíminn bara hentugur blóraböggull stjórnmálamanna? Eða er hann raunverulega að hola samfélög okkar að innan?

Lóa og Kristján setjast niður með Atla Harðarsyni, heimspekingi, Viðari Halldórssyni, félagsfræðingi, og Ingu Björk Margrétar Bjarnadóttir, doktorsnemi.

Fréttir og fréttaskýringar í útvarpi, þar sem kafað er dýpra í málin, þau sett í stærra samhengi og skýringa leitað.

Fyrsti hvítabjörninn sem gengið hefur á land síðan 2016 var felldur í fjörunni á Höfðaströnd í Jökulfjörðum skömmu fyrir klukkan fjögur í dag. Helgi Jensson, lögreglustjóri á Vestfjörðum, segir dýrið hafa verið aflífað eins snyrtilega og hægt var en vill ekki gefa upp hverjir það voru sem felldu björnin en bæði lögreglumenn frá lögreglunni á Vestfjörðum og séraðgerðardeild Landhelgisgæslunnar voru á staðnum, lögreglumennirnir á björgunarbátnum Kobba Lák en sérðagerðardeildin um borð í þyrlu Landhelgisgæslunnar. Freyr Gígja Gunnarsson ræddi við Sigrúnu Ágústsdóttur, forstjóra Umhverfisstofnunar, um verklagið sem er viðhaft þegar hvítabjörn gengur á land á Íslandi.

Á fjórða tug létust og á fjórða þúsund særðust, þar af eru nær þrjú hundruð með lífshættulega áverka, þegar þúsundir símboða og talstöðva voru sprengdar í loft upp í Líbanon í gær og fyrradag. Talið er að litlu magni af mjög öflugu sprengiefni hafi verið komið fyrir í tækjunum á einhverju stigi framleiðslunnar, og sprengibúnaðurinn svo virkjaður með því að senda boð í tækin. Allt þykir benda til þess að Ísraelar hafi verið að verki, nánar tiltekið ísraelska leyniþjónustan Mossad. Vesturlandabúar búast flestir við því að allt verði nú vitlaust í herbúðum Hezbollah, sem hyggi á skjótar og grimmilegar hefndir. Guðrún Margrét Guðmundsdóttir mannfræðingur, sem þekkir vel til í Líbanon, segir það misskilning. Ævar Örn Jósepsson ræðir við hana.

Tveir karlmenn, sem báðir hafa hagnast vel á rafrettusölu til Íslendinga, hafa verið ákærðir fyrir eitt mesta sígarettusvindl Íslandssögunnar ásamt starfsmanni flutningafyrirtækis. Á árunum 2015 til 2018 eru athafnamennirnir tveir sagðir hafa flutt til landsins rúmlega 125 þúsund karton af sígarettum í gegnum félag án þess að greitt væri tóbaksgjald af vörunum upp á rúmlega 740 milljónir. Freyr Gígja Gunnarsson segir frá.

Umsjón: Ævar Örn Jósepsson

Tæknimaður: Mark Eldred

Í þessum þáttum köfum við djúpt ofan í þjóðsögukistu heimsins. Sögurnar eru allskonar, sumar fyndnar, aðrar fróðlegar, sumar alveg út í hött og enn aðrar kannski svolítið hræðilegar eða draugalegar. Í hverjum þætti heyrum við tvær eða þrjár þjóðsögur frá ýmsum heimshornum.

Umsjón: Ingibjörg Fríða Helgadóttir.

Þjóðsögur þáttarins:

Bara ég sjálf! (England)

Mitra Sharma bramín og óþokkarnir (Indland)

Lítið ber smátt smátt (Ísland)

Leikraddir:

Arna Rún Gústafsdóttir

Hafsteinn Vilhelmsson

Jóhannes Ólafsson

Sigyn Blöndal

Sérfræðingur í þjóðsögum: Terry Gunnell, prófessor í þjóðfræði við Háskóla Íslands

Lestur og umsjón: Ingibjörg Fríða Helgadóttir

Veðurstofa Íslands.

Dánarfregnir.

Hlustendum veitt innsýn í efnisskrá tónleika kvöldsins.

Bein útsending frá tónleikum Sinfóníuhljómsveitar Íslands í Eldborg, Hörpu.

Bein útsending frá tónleikum Sinfóníuhljómsveitar Íslands í Eldborg, Hörpu.

Á efnisskrá:

*Tumblebird Contrails eftir Gabriellu Smith.

*Píanókonsert nr. 1 eftir Franz Liszt.

*Sinfónía nr. 7 eftir Antonín Dvorák.

Einleikari: Lise de la Salle.

Stjórnandi: Antonio Méndez.

Kynnir: Ása Briem.

Útvarpsfréttir.

Veðurstofa Íslands.

Um litróf mannlífsins. Okkur er ekkert mannlegt óviðkomandi. Alla virka daga milli kl. 11-12 á Rás 1.

netfang: mannlegi@ruv.is

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson

Við töluðum í dag við Brynjar Halldórsson, klínískan sálfræðing sem er dósent við Háskólann í Reykjavík og sinnir klínísku starfi við geðsvið Landspítalans. Hann fræddi okkur um áráttu- og þráhyggjuröskun. Við töluðum við hann til dæmis um mýturnar tengdar þessu, hverjar eru birtingamyndirnar, hver eru áhrif þeirra, hvað er hægt að gera og af hverju það skiptir máli að fá hjálp við þeim.

Eva Rós Ólafsdóttir, fagstjóri hjá Berginu Headspace, kom svo til okkar í dag. Í Berginu er boðið upp á frí viðtöl fyrir öll ungmenni á aldrinum 12-25 ára. Þau geta komið í ráðgjöf eins oft og þau þurfa og ráðgjafarnir eru fagmenntað fólk með fjölbreytta reynslu af störfum með ungu fólki. Bergið er 6 ára og hefur veitt þjónustu í 5 ár og eru nú að safna Bergrisum, sem styðja við starfið með föstum mánaðargreiðslum. Eva Rós sagði okkur frekar frá starfseminni og Bergrisunum í þættinum.

Svo er það herferðin „Búðu til pláss“ sem UNICEF á Íslandi hleypti af stokkunum í vikunni í tilefni 20 ára afmælis samtakanna á Íslandi. Þar er verið að leita að heimsforeldrum. Ævar Þór Benediktsson, sendiherra UNICEF og rithöfundur, sem hlaut á dögunum Barnabókaverðlaun Guðrúnar Helgadóttur, kom í þáttinn ásamt Birnu Þórarinsdóttur, framkvæmdastjóra UNICEF á Íslandi.

Tónlist í þættinum:

While You Were Sleeping / Laufey (Laufey Lín Bing Jónsdóttir og Stewart Spencer)

Styttur bæjarins / Spilverk þjóðanna (Spilverk þjóðanna)

Younger than springtime / Les Baxter (Les Baxter)

Gefðu þeim pláss / Dísa og Memfismafían (Bragi Valdimar Skúlason)

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Popp og pólitík

Umsjón: Lóa Björk Björnsdóttir og Kristján Guðjónsson

Undanfarnar vikur hafa hörmulegar fréttir dunið á Íslendingum og tilfinning margra virðist vera að óhamingja sé að aukast í samfélaginu, aftenging, kvíði, þunglyndi, einmanaleiki, ofbeldi. Við setningu Alþingis í síðustu viku settu fjölmargir þingmenn og forseti Íslands þetta í samhengi við snjallsímanotkun. Snjallsíminn er nýr djöfull sem allir geta sameinast um að kenna um allt sem úrskeiðis fer. En samt virðist enginn vilja eða geta staðið í vegi fyrir framgangi þessarar tækni. Hið opinbera jafnt og markaðurinn neyðir fólk í að snjallvæðast og nota snjallsímana til æ fleiri verka. Í Lestinni í dag ætlum við að velta fyrir okkur þessum mótsagnakennda þrýstingi. Er snjallsíminn bara hentugur blóraböggull stjórnmálamanna? Eða er hann raunverulega að hola samfélög okkar að innan?

Lóa og Kristján setjast niður með Atla Harðarsyni, heimspekingi, Viðari Halldórssyni, félagsfræðingi, og Ingu Björk Margrétar Bjarnadóttir, doktorsnemi.